آب؛ بحرانی برای همه فصول

این روزها بسیاری از مناطق کشور ما درگیر بحرانی است که از سالها قبل قابل پیش بینی بود و بسیاری از کارشناسان آن را گوشزد کرده بودند؛ بحران آب!  ولی متاسفانه هیچ تدبیری برای آن اندیشیده نشد و دل به نزولات آسمانی بسته شد؛ باشد که باران ببارد و تسکینی باشد بر این درد! اما آنگونه که دردی را دوا کند، نبارید و خشکسالی ادامه یافت تا به امروز که در اخبار می خوانیم و می شنویم که فلان استان فقط ۱۰ روز دیگر آب دارد و آن یکی کمتر و آن یکی اندکی بیشتر و این یعنی فاجعه! و فرونشست مناطق مختلف کشور و یا از بین رفتن کشاورزی در مناطق مختلف و.... و اعتراض کشاورزان به بی آبی و... .
ایران، سرزمین ما، یکی از بزرگترین مصرف کنندگان آب شیرین در جهان است و گفته شده است که ما تقریبا به اندازه نصف اتحادیه اروپا که بیش از ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد، آب مصرف می کنیم. از نظر منابع تجدید پذیر آب شیرین، کمتر از میانگین جهانی هستیم. به همه اینها این موضوع را بیفزاییم که میزان برداشت آب در کشور ما نسبت به منابع موجود نیز شرایط مناسبی ندارد و این تنش آبی در ۴ دهه گذشته به طور مداوم در حال افزایش بوده و هست.
در همه کشورهای جهان، اعم از کشورهای پر آب و یا کم آب، موضوع آب همواره موضوع مهمی بوده و هست و آب، منبعی محدود تلقی
می شود. به عنوان مثال در کشورهایی که دارای بیشترین منابع آب شیرین در جهان هستند، از قبیل نروژ، کانادا و... نیز با همین رویکرد، علیرغم رشد اقتصادیشان، میزان مصرف آب نسبت به منابع موجود را در ۴ دهه گذشته ثابت نگه داشته اند و یا کاهش داده اند. حال این سئوال مطرح می شود که چرا ایران با اینکه دارای سرزمینی کم آب می باشد، جزء پرمصرف ترین کشورهای جهان است و از نظر تنش آبی نیز جزء رتبه های بالا در دنیا محسوب می شود؟ آیا در زمینه مدیریت منابع آب و اقتصاد آب در ایران، هیچ برنامه و یا سیاست اجرایی مشخصی وجود دارد؟ در این زمینه به نظر می رسد که  فقط با یک مفهوم به نام «صرفه جویی» مواجه هستیم و آن هم بیشتر خطاب به مردم گفته می شود و حال آنکه بررسی اطلاعات موجود در زمینه مصرف آب در کشور، بیانگر این واقعیت است که بیشترین میزان مصرف آب در کشور در بخش کشاورزی و صنعت قرار دارد و مصرف خانگی سهم بسیار کمتری در این زمینه دارند.
یکی از تعاریف رایج علم اقتصاد این است که می گویند: اقتصاد علم تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود است. بر اساس این تعریف می توان گفت اولا باید این ذهنیت وجود داشته باشد که منابع محدود هستند و نیازها نامحدود! بدیهی است تا زمانی که منابع را نامحدود فرض کنیم، درک درستی از این تعریف نخواهیم داشت. از آنچه امروزه در حال پیشامد است، می توان به سادگی نتیجه گرفت که هیچ گونه نگاه اصولی و علمی به موضوع آب و بسیاری از موضوعات وجود نداشته است و منابع را نه تنها محدود ندیده ایم، بلکه آنها را نامحدود دیده ایم و فکری برای فردایی که نزدیک است نکرده ایم! کشاورزی با بهره وری بسیار پایین،
رشد غیر اصولی صنایع آب بَر و برداشت بی رویه از منابع موجود، صدور بیش از حد مجوز برداشت و حفر چاه های عمیق و... همه مصداق هایی
بر این بی توجهی است.
هنوز کشاورزان ما در مناطق مختلف از روش های سنتی آبیاری که باعث هدر رفت بسیار زیاد آب می شود استفاده می کنند و خبری از
 روش های بهینه تر در آبیاری و کارآمد شدن کشاورزی نیست.
بسیاری از صنایع ( مانند فولاد) که جزء صنایع آب بَر هستند، توسعه یافته اند و یا در مناطق نامناسب جانمایی شده اند و به سمت
کم مصرف تر شدن حرکت نکرده اند و به طور کلی می توان گفت که برنامه ها و سیاست هایی متناسب به اقتضائات اقلیمی کشور اتخاد نشده است و در نتیجه علیرغم اینکه در توسعه اقتصادی نیز طرفی نبسته ایم، جزء پرمصرف ترین کشورهای جهان در زمینه آب هستیم و در تنش آبی نیز شرایط خوبی نداریم.  
به نظر بدیهی می رسد که آب می بایست همیشه یکی از موضوعات بحرانی کشور ما باشد. زیرا این سرزمین به طور کلی اقلیمی خشک دارد و در طول تاریخ با این معضل دست به گریبان بوده است. اما واقعیت این است که هیچ گاه توجه کافی به آن معطوف نشده است و هیچ دولتی چه آنهایی که در دوره تصدیشان بحران اینگونه نمایان نبود و چه آنها که با بحران مواجه شدند، نگاهی بلند مدت به این موضع نداشته و در راستای ایجاد طرحی جهت توسعه ملی و منطبق با اقتضائات اقلیمی و زیست محیطی  و حفظ و توسعه منابع آبی بر نیامده اند.