با نوجوانان چگونه رفتار کنیم؟

هیچکدام از ما دوران نوجوانی را فراموش نمی‌کنیم، دورانی با تحولات روحی و تغییرات جسمی. دورانی که والدین با رفتار و عملکرد درست خود می‌توانند به گذر صحیح نوجوان از این دوران حساس زندگی کمک کنند.
در این دوران، نحوه رفتار با نوجوانان از دغدغه‌های مهم همه والدین هم هست و شاید اکثر والدین نیاز داشته باشند از نظر متخصصین حوزه نوجوان برای شیوه درست تعامل با فرزند خود بهره‌مند شوند و هفته نوجوان(۸ تا ۱۳ آبان)فرصت خوبی است تا چند و چون نحوه رفتار درست با نوجوانان را از دید یک روانشناس کودک و نوجوان بررسی کنیم.
دکتر عظیم عظیمی در گفت و گو با ایسنا، ابتدا به ارائه تعریفی از دوره نوجوانی پرداخت و گفت: بر اساس مبانی دینی ما دوره نوجوانی یا همان کودکی سوم در محدوده سنی ۱۲ تا ۲۱ سال است، اما این محدوده از نظر اندیشمندان غربی ۱۲ تا ۱۸ سالگی محسوب می‌شود. البته باید مد نظر داشت که محدوده سنی نوجوانی بین دختران و پسران تا حدودی تفاوت دارد، به گونه‌ای که دختران دو سال زودتر وارد نوجوانی شده و دو سال زودتر از آن خارج می‌شوند.
این دکترای تخصصی روان درمانی با بیان اینکه نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است، یادآور شد: بسیار مهم است که یک فرد چگونه دوره کودکی را پشت سر گذاشته و وارد نوجوانی می‌شود. اگر کودکی همه مولفه‌های رشد را به خوبی پشت سر گذرانده باشد و والدین و حتی مربیان وی اجازه فعالیت، بازی، استقلال و ... را به او داده باشند، با پختگی و استقلال وارد دوران نوجوانی می‌شود، اما اگر در کودکی مطیع محض والدین بوده و دوران کودکی را درست سپری نکرده باشد، نوجوانی را نیز به خوبی آغاز نخواهد کرد.
عظیمی با بیان اینکه وضعیت یک فرد در دوران نوجوانی به نحوه سپری کردن کودکی ارتباط جدی دارد، خاطرنشان کرد: اولین گام برای اینکه یک نوجوان آگاه، پخته و توانمند داشته باشیم این است که والدین و مربیان تلاش کنند دوره کودکی به خوبی طی شود.
 کنترل دائم نوجوان، ممنوع
وی خاطرنشان کرد:در گام بعدی باید بدانیم فردی که وارد دوره نوجوانی شده یک فرد مستقل است، به درک انتزاعی رسیده و اطرافیان خصوصا والدین نیز باید استقلال او را بپذیرند.
این روانشناس کودک و نوجوان با تاکید بر اینکه دوره نوجوانی دوران امر و نهی بی‌ربط، کنترل‌های شدید و...نیست، اظهار کرد: والدین در این دوره باید از کنترل‌گری محض فاصله بگیرند، استقلال نوجوان را به رسمیت بشناسند و عمدتا نقش مشورت، آگاه سازی و آموزش را برای نوجوان خود داشته باشند. بدین معنا که به جای امر و نهی و تحت کنترل قرار دادن نوجوان خود، او را درباره خطرات، آسیب‌ها، مشکلات و... آگاه کنند.
عظیمی هرگونه عملکرد نادرست والدین در این خصوص را باعث ایجاد چالش بین نوجوان و پدر و مادر دانست که به بغض و کینه، آزردگی و در نهایت پرخاشگری و یا افسردگی منجر خواهد شد.
وی اظهار کرد: وقتی والدین رفتار درستی با نوجوان نداشته باشند، او از خانواده فاصله گرفته و این احتمال وجود دارد که در دام دوستان ناباب و به تبع آن برخی رفتارهای پرخطر مانند گرایش به مواد مخدر بیفتد.
این روانشناس بهترین راهکار نظارت والدین بر فعالیت نوجوان را کنترل نامحسوس و همچنین ارائه مشورت دانست و اظهار کرد: بسیار مهم است که والدین اجازه دهند استقلال نوجوان حفظ شود.
 اگر نوجوانی رفتارهای پرخطر داشت چکار کنیم؟
وی خاطرنشان کرد: اگر به هریک از این دلایل نوجوانی رفتارهای پرخطر داشت لازم است والدین از برخورد قهری خودداری کنند، زیرا برخورد نادرست ممکن است نتیجه عکس بدهد و نوجوان بیش از پیش از والدین خود فاصله بگیرد و بیشتر درگیر آسیب شود.
به گفته این روانشناس، ضروری است والدین برای نحوه صحیح برخورد با رفتارهای نادرست و نمایش‌های غلطی که گاهی نوجوانان از خود نشان می‌دهند حتما به یک متخصص مراجعه کرده و از او مشورت بگیرند.
عظیمی اضافه کرد: لازم است در درجه اول ریشه و چرایی رفتار پرخطر نوجوانان شناسایی شده و متناسب با آن اقدامات لازم صورت بگیرد.
 جمع دوستان نوجوانان را به رسمیت بشناسیم
وی نکته مهم دیگری که باید درباره نوجوانان به آن توجه کرد را نیاز و علاقه آنها به حضور در جمع همسالان برشمرد و گفت: نوجوانان دوست دارند در این سن زمان بیشتری را با دوستان خود بگذرانند و با آنها به مسافرت و ورزش بروند.
این روانشناس با بیان اینکه والدین باید بپذیرند نوجوان بزرگ و مستقل شده و می‌تواند در چنین جمع‌هایی حضور داشته باشند، ادامه داد: منع نوجوان از حضور در جمع همسالان نتیجه عکس داده و باعث می‌شود نوجوان از والدین خود فاصله بگیرد.
وی با اشاره به اینکه والدین باید نظارت نامحسوس بر جمع همسالان فرزند خود داشته باشند، افزود: بسیار مهم است که والدین فرزند خود را به گونه‌ای تربیت کنند که دوستان مناسبی گزینش کند. به علاوه والدین باید در گزینش دوستان یک نوجوان نقش مشورت و آگاه سازی داشته باشند.عظیمی با بیان اینکه حضور در جمع همسالان به معنای فاصله گرفتن از جمع خانواده نیست، خاطرنشان کرد: نوجوانان باید در کنار جمع همسالان، زمانی را نیز برای حضور در جمع خانواده بگذارنند و بین این دو بخش تعادل برقرار باشد.