ناترازی انرژی؛ تصمیم دیروز، درد امروز

استاد مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف بر ضرورت ریشه‌یابی معضل اصلی ناترازی انرژی در کشور تأکید کرد و گفت: مصرف کل انرژی کشور در ۲۰ سال اخیر نزدیک ۳ برابر شده است.
فروهر فرزانه در گفت‌وگو با شانا ریشه اصلی ناترازی انرژی را مربوط به ۲۰ سال پیش (۱۳۸۳) و تصویب قانون تثبیت قیمت‌ها در مجلس هفتم دانست و اظهار کرد: تصویب این قانون سبب شد ارزش انرژی روز به روز کمتر و مصرف آن روز به روز بیشتر شود، در نتیجه مصرف کل انرژی کشور در این ۲۰ سال نزدیک به ۳ برابر شده است.
وی با اشاره به اینکه کشور ایران در ۲۰ سال اخیر با تورم‌های  ۳۰ تا ۴۰ درصدی و بالاتر مواجه بوده است، افزود: وقتی قیمت حامل‌های انرژی تثبیت می‌شود، در واقع ارزش انرژی (نسبت به قدرت خرید) روز به روز کاهش می‌یابد، زیرا بهای سایر کالاها و دستمزدها ثابت نمانده و بالا می‌رود.
 کاهش ارزش بنزین، گاز و برق در ۱۰ سال اخیر
این کارشناس مهندسی برق و انرژی بیان کرد: ارزش بنزین، گاز و برق روز به‌ روز کاهش می‌یابد، در حالی که در ۱۰ سال اخیر کالاهای مصرفی ۳۰ تا ۴۰ برابر گران‌تر شده است.
فرزانه با بیان اینکه بهای بنزین در دو دوره ۵ ساله، یک بار بین ۹۳ تا ۹۸ و یک بار بین ۹۸ تا ۱۴۰۳ تثبیت قیمت داشته است، گفت: عده‌ای می‌گویند ظرفیت پالایش را افزایش دهید تا امکان مصرف بیشتر شود! با توجه به اینکه تولید بنزین در کشور ما افزایش یافته و از تولید روزانه حدود ۵۵ میلیون لیتر به ۱۱۵ میلیون لیتر رسیده است، کشور ظرفیتی بیش از این ندارد و در صورت افزایش ظرفیت پالایش بیشتر باید از صادرات نفت بکاهیم که سبب کاهش درآمد کشور و فقر بیشتر
خواهد شد.
 مصرف بنزین ایران ۱۰ برابر مصرف ترکیه
وی افزود: زمانی که کالایی ارزان باشد و قیمت آن تغییر نکند، مصرف آن روز به روز افزایش می‌یابد، همچنین قیمت گازوئیل نیز بیش از ۱۰ سال است که تغییری نکرده و در مورد برق با وجود آنکه قیمت افزایشی پلکانی دارد، اما قیمت تمام‌شده تولید نسبت به بهای آن بسیار پایین است (متوسط بهای فروش هر کیلووات - ساعت حدود ۳۰۰ تومان و بهای تمام‌شده حدود ۳۰۰۰ تومان است).
شایان ذکر است در حال حاضر مصرف بنزین ایران ۱۰ برابر مصرف ترکیه و مصرف گازوئیل در ایران ۱.۳ برابر مصرف این کشور است.
استاد مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اینکه هیچ راه اصلاح بدون درد و هزینه‌ای‌ وجود ندارد و باید ارزش واقعی انرژی برای مردم تبیین شود، افزود: همه انرژی‌ها اعم از برق، گاز، نفت جزء ثروت ملی محسوب می‌شود، اما هم‌اکنون به بدترین وجه ممکن مصرف و سوزانده می‌شود.
فرزانه ادامه داد: نخست باید به مردم ارزش و نحوه حفظ و مصرف درست انرژی آموزش داده شود و هیچ کار ناگهانی و شوک‌آوری بدون آگاهی‌بخشی انجام نشود، این کار باید از سوی رسانه‌ها طی چند هفته یا چند ماه به مردم توضیح داده شود تا مردم متوجه شوند ارزش و قیمت تمام‌شده حامل‌های انرژی چقدر است.
وی با اشاره به اینکه وقتی یک کالا به بهای ۵ تا ۱۰ درصد قیمت تمام‌شده‌ فروخته می‌شود، چند اتفاق می‌افتد، گفت: نخست در مصرف آن کالا اسراف صورت می‌گیرد و هدر رفت زیاد می‌شود. اتفاق دوم آن است که چون مابه‌التفاوت بهای این کالا باید از خزانه عمومی یا در واقع از بودجه و منابع ملی تأمین شود، موجب کسر بودجه، تورم و فقر عمومی می‌شود. اتفاق سوم آن است که آن صنایع سوبسیدی (در اینجا پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها) به فلاکت و بهره‌وری پایین می‌افتند و اتفاق چهارم آن است که قاچاق آن کالا سودآور می‌شود و همه اینها به ضرر منافع ملی است.
 وقتی ارزش انرژی به ثمن بخس است
این کارشناس انرژی با بیان اینکه وقتی ارزش و بهای انرژی به ثمن بخس است، پالایشگاه، نیروگاه، تصفیه‌خانه گاز بدون بازدهی و بهره‌وری کافی خواهد بود و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم از وسایل برقی و گازی پربازده استفاده شود، افزود: افزایش بازدهی نیروگاه‌ها و وسایل مصرفی پربازده و کم‌مصرف مستلزم سرمایه‌گذاری و هزینه‌بر است.
فرزانه تصریح کرد: بازده حرارتی بهترین نیروگاه‌ها در دنیا حدود ۴۸ درصد و در ایران حدود ۳۵ درصد است. دلیل آن هم وجود فناوری روز دنیا و ارزش بالای انرژی در خارج و بی‌ارزشی آن در داخل است و در هر حال بهینه‌سازی در مورد کالای بی‌ارزش امکان‌پذیر نیست.