از ناترازی سوخت تا پروژه‌های نیمه‌کاره

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با تبیین مهم ترین اقدام‌های این شرکت در سال ۱۴۰۳ از تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام، کاهش قاچاق سوخت، افزایش تولید فرآورده‌های نفتی و ... به‌عنوان برنامه‌های سال ۱۴۰۴ نام برد و گفت:خط قرمز صنعت پالایش در دولت چهاردهم کاهش عدد اکتان بنزین است.
«در سال‌های گذشته پنج طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای تعریف شد که میانگین پیشرفت آنها فقط ۳ درصد است و این پروژه‌ها به بیش از ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند، بنابراین تصمیم داریم تنها روی یک طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای و یک پتروپالایشگاه متمرکز شویم تا بتوانیم آنها را به سرانجام برسانیم.» محمدصادق عظیمی‌فر، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران این را می‌گوید و اعلام می‌کند: «از ابتدای دولت چهاردهم، ۲۴ طرح اصلی و اولویت‌دار را که در بخش‌های تولید و انتقال پیشرفت بالایی داشتند شناسایی کرده‌ایم. تمرکز ما این است که این طرح‌ها را به اتمام برسانیم و از آغاز طرح‌های جدید و بدون پیشرفت واقعی خودداری کنیم، چراکه اولویت ما تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام است.»
او در گفت‌وگویی حدود دو ساعته با شانا با یادآوری تلاش کارکنان این شرکت برای تأمین سوخت در روزهای سخت و سرد سال ۱۴۰۳ اظهار می‌کند: «نگاه عامیانه جامعه بر این است که سوخت مایع به‌نحو مطلوب تحویل نشده و ذخایر نیروگاهی خالی بوده است؛ باید تأکید کنم که حجم ذخیره مفید قابل بهره‌برداری مخازن نیروگاه‌ها حدود ۳.۳ میلیارد لیتر است و سال ۱۴۰۳ به‌صورت تقریبی چهار بار مخازن نیروگاه‌ها پر و دوباره تخلیه شدند و این‌گونه نبود که سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل نشده باشد، ازاین‌رو عامل اصلی ذخایر خالی نیروگاهی، مصرف بیش از اندازه نفت‌گاز بوده است.»
معاون وزیر نفت از قاچاق سوخت به‌عنوان یک چالش جدی که سال‌هاست گریبان‌گیر کشور را گرفته یاد می‌کند: «ریشه اصلی قاچاق سوخت تفاوت قیمت است، به‌طور مثال، نفت‌گازی که در کشور با قیمت ۳۰۰ تومان به ناوگان و مصرف‌کنندگان عرضه می‌شود، در آن ‌سوی مرزها به قیمت ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان معامله می‌شود، از این رو هیچ کسب‌وکاری در کشور اقتصادی‌تر از قاچاق سوخت نیست. ما به‌طور فعالانه در تلاشیم قاچاق را اگرچه نمی‌توان صفر کرد، به حداقل برسانیم.»
عظیمی‌فر با اعلام اینکه نزدیک ۵۳ درصد ناوگان خودرویی کشور و بالای ۹۰ درصد موتورسیکلت‌ها فرسوده هستند و این ناوگان فرسوده تا سه برابر ناوگان جدید سوخت مصرف می‌کنند، می‌گوید: «ناترازی در مصرف بنزین و نفت‌گاز یکی از چالش‌های اصلی است. قانون برنامه هفتم پیشرفت، مصرف روزانه ۱۲۹ میلیون لیتر برای بنزین و ۱۳۰ میلیون لیتر برای نفت‌گاز را هدف‌گذاری کرده است. برای مدیریت این ناترازی، باید سه رویکرد را به‌طور همزمان به‌ پیش ببریم.»
گفت‌وگوی شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) با محمدصادق عظیمی‌فر، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با پرسش‌هایی از عبور از روزهای سرد و سخت پارسال آغاز می‌شود، با ناترازی انرژی و مصرف سوخت ادامه می‌یابد و با قاچاق سوخت و راهبرد این شرکت در سال ۱۴۰۴ به پایان می‌رسد.
 شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در عبور از روزهای سرد و سخت ۱۴۰۳ با چه چالش‌هایی مواجه بود؟
زمستان گذشته به دلایل مختلفی ازجمله کاهش ذخایر و شرایط جوی از سخت‌ترین دوره‌ها بود. از همان روزهای ابتدایی استقرار دولت چهاردهم، پیش‌بینی کردیم که با توجه به سطح ذخایر و ظرفیت انتقال سوخت به نیروگاه‌ها در آذر با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد، چراکه سطح ذخایر نیروگاهی در ابتدای دولت ۴۳ درصد کمتر از مدت مشابه در سال ۱۴۰۲ بود و موضوع تأمین ذخایر نیروگاهی موضوعی است که از ابتدای سال در دستور کار وزارت نفت قرار می‌گیرد و پیش از ورود به فصل سرد سال باید سطح ذخایر نیروگاهی به حد مطلوبی برسد که تا ابتدای استقرار دولت چهاردهم تحقق نیافت و سطح ذخایر نیروگاهی ۸۰۰ میلیون لیتر کمتر از مدت مشابه پارسال بود.
 برای رفع این چالش و انتقال پایدار فرآورده‌ها چه کردید؟
یکی از اقدام‌های کلیدی انجام‌شده در سال ۱۴۰۳ راه‌اندازی خط لوله انتقال فرآورده از بندرعباس به رفسنجان با طول حدود ۴۶۰ کیلومتر در آبان‌ بود، از زمان راه‌اندازی این خط لوله تاکنون روزانه حدود ۱۵ میلیون لیتر فرآورده را به شمال کشور منتقل می‌کنیم، همچنین در حوزه ناوگان حمل جاده‌ای و ریلی، به‌صورت ضربتی حدود ۳ تا ۴ هزار ناوگان جدید اضافه کردیم و توانستیم ظرفیت انتقال سوخت را به‌صورت قابل‌توجهی افزایش دهیم.
 چه مقدار سوخت مایع در سال ۱۴۰۳ به نیروگاه‌ها تحویل شده است؟
به گواه ارقام وزارت نیرو با استفاده از اقدام‌های انجام‌شده موفق شدیم تا ۴۰ درصد بیشتر (معادل
۶ میلیارد لیتر) از سال ۱۴۰۲، سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل دهیم به‌گونه‌ای که در سال ۱۴۰۳ بیش از
 ۲۲ میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل داده‌ایم که رکوردی تاریخی برای شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به‌شمار می‌رود. نگاه عامیانه جامعه بر این است که سوخت مایع به‌نحو مطلوب تحویل نشده و ذخایر نیروگاهی خالی است؛ باید تأکید کنم که حجم ذخیره مفید نفت‌گاز قابل بهره‌برداری مخازن نیروگاه‌ها حدود ۳.۳ میلیارد لیتر است و سال ۱۴۰۳ به‌صورت تقریبی چهار بار مخازن نیروگاه‌ها پر و دوباره تخلیه شدند و این‌گونه نبود که سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل نشده باشد، ازاین‌رو عامل اصلی ذخایر خالی نیروگاهی، مصرف بیش از اندازه نفت‌گاز بوده است که سبب شده با توجه به افزایش تحویل سوخت نیروگاهی، سطح ذخایر در وضع مطلوبی قرار نگیرد. تنها مجموعه‌ای که به‌طور کامل و بیش از تعهدات و تکالیف شعام در موضوع سوخت نیروگاه‌ها عمل کرد شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بود.
 آقای مهندس از بحث تأمین سوخت بگذریم، یکی از وظایف شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران تحویل سوخت با کیفیت است، در سال ۱۴۰۳ چه اقدام‌هایی برای پروژه‌های افزایش کیفیت و بهبود فرآورده‌های نفتی انجام شد؟
خط قرمز صنعت پالایش در دولت چهاردهم کاهش عدد اکتان بنزین است، ازاین‌رو مجوزهای ارفاقی کاهش کیفیت اکتان بنزین را متوقف و به جای آن، بر افزایش تولید بنزین باکیفیت تمرکز کرده‌ایم
ما به‌دنبال افزایش همزمان کمیت و کیفیت فرآورده‌های نفتی هستیم. خط قرمز صنعت پالایش در دولت چهاردهم کاهش عدد اکتان بنزین است، ازاین‌رو مجوزهای ارفاقی کاهش کیفیت اکتان بنزین را متوقف و به جای آن، بر افزایش تولید بنزین باکیفیت تمرکز کرده‌ایم. سال ۱۴۰۳ توانستیم به‌طور پایدار میانگین تولید بنزین پالایشگاه‌ها را از ۹۷ میلیون لیتر در روز به ۱۰۵ میلیون لیتر افزایش دهیم که این افزایش حدود
 ۸ میلیون لیتری تولید بنزین از طریق استفاده از ظرفیت خالی واحدهای بنزین‌سازی حاصل شد، در عین حال با استفاده از اقدام‌های دیگر مانند افزایش ۱۰۰ هزار بشکه‌ای خوراک پالایشگاه‌ها در روز نیز توانستیم تولید فرآورده‌های اصلی را افزایش دهیم.
مقدار تولید بنزین یورو ۴ و یورو ۵ و نفت‌گاز یورو ۴ و یورو ۵ نیز در ۶ ماهه دوم ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال‌های گذشته افزایشی بوده است، همچنین یکی از دستاوردهای مهم صنعت پالایش در سال ۱۴۰۳ بهره‌برداری از واحد هیدروکراکر پالایشگاه آبادان در آبان‌ بود. این واحد پیش از این افتتاح شده بود اما راه‌اندازی نشده بود، از این‌ رو با بهره‌برداری از این واحد توانستیم ۴ میلیون لیتر نفت‌گاز یورو ۵ از آن تولید کنیم.
افزون بر این با توجه به اینکه یکی از اولویت‌های اصلی ما ارتقای کیفیت است، در پالایشگاه شیراز واحد ایزومریزاسیون را به بهره‌برداری رساندیم و با استفاده از آن توانستیم کیفیت تمام بنزین تولیدی این پالایشگاه را به یورو ۵ ارتقا دهیم. این اقدام‌ها ‌نه‌تنها کیفیت، بلکه بهره‌وری را نیز افزایش داده است و بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان و تنها از طریق افزایش بهره‌وری طی مدت کوتاه ۶ ماهه توانستیم با استفاده از همگرایی و هم‌افزایی موجود بین بخش‌های مختلف صنعت، ظرفیت تولید را به‌اندازه یک پالایشگاه جدید مانند پالایشگاه شهید سلیمانی افزایش دهیم.
 این افزایش تولید چه تأثیری بر اقتصاد کشور داشت؟
اگر این مقدار افزایش تولید انجام نمی‌شد، مجبور به واردات بنزین و نفت‌گاز بودیم که با قیمت کنونی واردات، هزینه‌ای حدود ۱.۷ میلیارد دلار در مدت
 ۶ ماه به کشور تحمیل می‌شد. این صرفه‌جویی مالی، نتیجة هم‌افزایی و همکاری بی‌سابقه‌ای است که بین شرکت ملی نفت، پالایشگاه‌ها و وزارت نفت ایجاد شد.
 آقای مهندس، اولویت‌های شما در حوزه تولید چیست؟
در حوزه تولید، برنامه ما تمرکز بر پروژه‌های با پیشرفت بالا و منابع مالی کمتر است. برای مثال در سال‌های گذشته پنج طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای تعریف شد که میانگین پیشرفت آنها فقط ۳ درصد است و این پروژه‌ها به بیش از ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند
در حوزه تولید، برنامه ما تمرکز بر پروژه‌های با پیشرفت بالا و منابع مالی کمتر است. برای مثال در سال‌های گذشته پنج طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای تعریف شد که میانگین پیشرفت آنها فقط ۳ درصد است و این پروژه‌ها به بیش از ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند، بنابراین تصمیم داریم تنها روی یک طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای و یک پتروپالایشگاه متمرکز شویم تا بتوانیم آنها را به سرانجام برسانیم.
 مدیریت مصرف یکی از راه‌های مقابله با ناترازی است، چه اقدام‌هایی در این زمینه انجام شده است؟
تمرکز ما در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بر سیاست‌های غیرقیمتی بوده است. برای مثال، یکی از چالش‌ها، کاهش مصرف سی‌ان‌جی در کشور است. در دو، سه سال اخیر، مصرف سی‌ان‌جی از روزانه ۲۴ میلیون مترمکعب به حدود
 ۱۸ تا ۱۹ میلیون مترمکعب کاهش یافته و روزانه ۵ میلیون لیتر به مصرف بنزین به‌دلیل انتقال تقاضا از بخش سی‌ان‌جی به بنزین افزوده شده که ازجمله عوامل آن توسعه نیافتن زیرساخت‌های سی‌ان‌جی در کشور است. ما در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی دولت چهاردهم با انتشار اوراق صرفه‌جویی توانستیم مطالبات معوق پیمانکاران کارگاه‌های تبدیل سی‌ان‌جی را پرداخت و طرح تبدیل رایگان خودروهای عمومی تک‌سوز به دوگانه‌سوز را پس از وقفه طولانی‌مدت برای بار دیگر فعال کنیم.
 چه برنامه‌هایی در زمینه ناوگان فرسوده کشور با توجه به نقش آنها در مصرف سوخت دارید؟
نزدیک به ۵۳ درصد ناوگان خودرویی کشور و بالای ۹۰ درصد موتورسیکلت‌ها فرسوده هستند و این ناوگان فرسوده تا سه برابر ناوگان جدید سوخت مصرف می‌کنند. بر اساس تکلیف قانون برنامه هفتم توسعه، ۵۰۰ هزار ناوگان فرسوده باید اسقاط شوند، از این رو هم‌افزایی بسیار مناسبی بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و وزارت صمت صورت گرفته و به‌دنبال تدوین طرحی بزرگ برای نوسازی این ناوگان هستیم که بخش عمده‌ای از منابع مالی آن از محل صرفه‌جویی مصرف بنزین تأمین و جزئیات این طرح به‌زودی رونمایی می‌شود.
 راهبردها و برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش برای تحویل سوخت نیروگاهی در سال ۱۴۰۴ چیست؟
تأمین سوخت زمستانی نیازمند هماهنگی میان تولید و مصرف است و در وزارت نفت دولت چهاردهم از ابتدای سال ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی خواهیم کرد تا ذخایر نیروگاه‌ها را به سطح مناسبی برسانیم، همچنین با افزایش تولید نفت‌گاز و توسعه توان حمل‌ونقل سعی می‌کنیم روند تحویل سوخت مایع به نیروگاه‌ها را با همین روند صعودی ادامه دهیم تا در آستانه فصل سرد سال، ذخایر سوخت نیروگاهی به بیشترین مقدار ممکن برسند.