گرمای هوا مهمترین عامل آتش سوزی جنگلها

 آتش سوزی عمدی 10 سال حبس به همراه دارد
  نابودی جنگلهای بلوط در آتش سوزی زاگرس
  خلأ ساختار منسجم برای مقابله با آن
آتش سوزی های متوالی؛ موضوعی است که همه ساله در تمام فصول سال بخصوص با گرم شدن هوا، وزش باد و عوامل انسانی با آن دست به گریبان هستیم و باید برای جلوگیری از نابودی محیط زیست و حیات وحش کشور، تدابیری در این زمینه اندیشیده شود؛ چرا که اگر، اقدامات اساسی در این زمینه انجام نشود، دیر یا زود، نفس جنگل ها و حیات وحش کشور به شماره خواهد افتاد و همین امر، عواقب جبران ناپذیری را با خود به دنبال خواهد داشت. اما اینکه چرا
آتش سوزی اتفاق میافتد و چه عواملی باعث وقوع این آتش سوزی های نابودگر می شود را از زبان
پرفسور کردوانی پدر علم کویرشناسی ایران جویا شدیم که شما را در ادامه به خواندن آن دعوت می کنیم:
مصاحبه از صدیقه محرابی

 پرفسور کردوانی در ابتدا به بیان
مقدمه ای در خصوص وقوع آتش سوزی در دنیا و ایران می پردازد:
 در کل دنیا و بخصوص در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، کانادا، استرالیا و روسیه
آتش سوزی های بسیاری به وقوع می پیوندد. سال گذشته آتش سوزی ای که در استرالیا رخ داد، چندین هفته به طول انجامید. پس از این آتش سوزی،
خرابی های بسیاری به بار آمد، زیرا آتش، زمانی که شعله ور
می شود، همه چیز را در سر راه خود می سوزاند و از بین می برد، بخصوص اگر باد نیز در این منطقه بوزد که در این صورت شدت آتش سوزی بیشتر خواهد شد. اما از سوی دیگر وقوع آتش سوزی در برخی مناطق،
استفاده هایی را برایشان به دنبال دارد مانند آمازون و برزیل.
 پوشش جنگلی استوا را ریه کره زمین به شمار می آورند. ولی مسئولین این کشورها معتقدند که این مسأله به نفع ما نیست و نمی توانیم از جنگل
بهره برداری کنیم، در نتیجه قسمت اعظمی از جنگل را به سرمایه دارها اجاره می دهند، این
سرمایه دارها نیز درختان را قطع می کنند و از قسمت
باقی مانده کُنده درخت، موج عظیمی از موریانه به وجود می آید. در چنین شرایطی درختان با وجود موریانه ها به جای تولید اکسیژن، گاز متان تولید
می کنند که علاوه بر آنکه به گرم شدن کره زمین کمک می کند، برای مردم نیز مفید هستند؛ بدین معنا که گوشت
موریانه ها بسیار لذیذ است و از گوشت این حشره استفاده
می کنند. عده ای از افراد، رفتارشان با جنگلها و محیط زیست بدین صورت است و عده ای نیز مانند کشور برزیل، دولتشان جنگل ها را آتش میزند تا
محصولات تراریخته یا ژنتیک تولید کند (محصولاتی که از نظر ظاهری بسیار زیبا هستند) و سپس آن را به سایر کشورها صادر کند.
 از سوی دیگر همین کشورها، محصولاتی نظیر سویا و ذرت می کارند و به دامهای خود می دهند، دامهایی نظیر شتر، گاو، گوسفند که در حیات وحش به چرا مشغولند و به علت نوشخوار کردن باعث آلودگی هوا می شوند، زیرا پس از نوشخوار کردن، گاز متان را وارد هوا می کنند.
 ایشان در خصوص دلایل وقوع آتش سوزی در دنیا گفت:
برخی آتش سوزی ها به طور طبیعی اتفاق
می افتد. به عنوان مثال زمستانها در جنگل های گیلان،
آتش سوزی های بسیاری رخ می دهد.
 گرمای هوا مهمترین عامل آتش سوزی جنگل ها
به این علت که با تابش نور خورشید به زمینه ای ماسه ای منطقه طارم، هوا گرم می شود و پس از آن، باد گرم که به آن باد "سِهن" می گویند به جنگل های گیلان می وزد و موجب گرم شدن هوای این منطقه
می شود و در نهایت منجر به وقوع آتش سوزی های مهیبی می شود.
 در کشور ما نیز همانند سایر کشورها،
آتش سوزی های بسیاری رخ می دهد. در حقیقت گرمای هوا خود به تنهایی مهمترین عامل طبیعی در وقوع
آتش سوزی است.
در برخی آتش سوزی ها، عوامل انسانی دخیل هستند. به عنوان مثال برخی از مسافرین یا
توریست ها به هنگام مسافرت، یا کوهنوردان به هنگام کوهنوری به دل طبیعت رفته و ته سیگار خود را در طبیعت رها می کنند و یا آتش روشن می کنند که در آخر یا فراموش کرده و یا به طور کامل آن را خاموش
نمی کنند که در نهایت همین غفلت به وقوع
آتش سوزی های مهیبی منجر می شود، یا به عنوان مثال در منطقه "دز" پس از برداشت گندم در مزرعه، جای آن را
آتش می زنند و سپس برنج می کارند که در اثر این آتش سوزی و همزمان با وزش باد، آتش سوزی های مهیبی اتفاق می افتد.
 آتش سوزی عمدی 10 سال حبس به همراه دارد
ولی گاهی برخی آتش سوزیها عمدی است، مانند آتش سوزی پارک جنگلی چیتگر. به تازگی اعلام شده که اگر شخصی به عمد منجر به وقوع آتش سوزی شود، محکوم به 10 سال حبس خواهد شد.
 پدر علم کویرشناسی ایران در خصوص اقدامات لازم به منظور مهار آتش سوزی بیان کرد:
مهمترین اقدامی که شهرداری ها باید انجام دهند این است که پس از خشک شدن علفها و زرد شدن برگها، بجای آتش زدن، از آنها به عنوان کود گیاهی به پای درختان استفاده کنند.
مصاحبه ای را از سرهنگ علی عباس نژاد فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل ها و مراتع آبخیزداری خواندم که اعلام کردند در اکثر آتش سوزی های اینگونه، عوامل انسانی دخالت دارند، البته اکنون
نمی شود با صراحت درباره این اتفاق صحبت کرد.
همه کشورها به جز مناطق استوایی از هلیکوپتر برای اطفای حریق استفاده می کنند. در این هلیکوپترها، ظرف های بزرگی تعبیه شده که از داخل هلیکوپتر آب را به نقطه حریق می پاشد. ولی در مناطق استوایی برای مهار آتش سوزی این کار را انجام نمی دهند، به جای آن، ابرها را بارور می کنند، پس از آن ابرها شروع به باریدن می کنند و در نتیجه از این طریق آتش را خاموش می کنند.
سال گذشته به علت آتش سوزی مهیبی که در روسیه اتفاق افتاد، ظرف مدت زمان کوتاهی، مساحت عظیمی از جنگل های سیبری در آتش سوخت که شاید در حال حاضر یکی از دلایل کم شدن آب دریای خزر، به زیر کشت رفتن این زمینه ای سوخته باشد.
 وی در ادامه به بیان پیشنهاداتی برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی و کمبودهایی که را که برای مهار آن وجود دارد پرداخت؟
به افرادی که از طبیعت استفاده می کنند، توصیه می کنم که حتما یک بیل و سطل آب را به عنوان ابزارهای پرکاربرد و ضروری همراه خود داشته باشند تا از طریق این دو ابزار، به راحتی بتوانند آتش را خاموش کنند زیرا اگر آتش، به طور کامل خاموش نشود، با وزش باد به راحتی شعله ور و منجر به وقوع
آتش سوزی مهیبی می شود.
ایران کشوری کوهستانی است که کوه هایی با شیب تند دارد. این شیب تند، دو ضرر و یک فایده دارد.
ضرر اول این است که بارندگی در این کوه های با شیب تند، منجر به وقوع سیل می شود. ضرر دوم نیز این است که موجب آتش سوزی می شوند و برای مهار آتش، باید از این شیب تند بالا رفت. تنها فایدهای که این کوه ها دارند آن است که خاصیت خودپالایی دارد. برای پالایش آبها از از دو طریق کلر و اکسیژن رسانی استفاده می کنند. این خاصیت خودپالایی کوه های با شیب تند یعنی زمانی که آبها از نوک کوه به زمین می ریزند در اثر برخورد با اکسیژن دچار خودپالایی می شوند.
 خلأ ساختار منسجم برای مقابله با آن
به جنگلبان های که برای محافظت از جنگل ها در مقابل خطراتی از جمله آتش سوزی فعالیت می کنند، نیروی انسانی می گویند. در کشور ما به کارگیری نیروی انسانی به نسبت وسعت جنگل های آن بسیار کم است و با استاندارهای جهانی فاصله بسیاری دارد. در جنگل های سایر کشورها، هر یک هزار هکتار یک جنگلبان دارد در حالیکه در جنگل های زاگرس هر شش هزار هکتار یک نیروی انسانی دارد. سایر کشورها برای مهار آتش از تجهیزات مدرن استفاده می کنند، در صورتی که ما نیز تجهیزات لازم را برای مهار آتش داریم ولی ساختار منسجمی برای مقابله با این بحران نداریم، همانند آتش سوزیهای اخیری که در کشور اتفاق افتاد و منجر به از بین رفتن بخش عظیمی از جنگل های کشور شد.
 لزوم آگاهی بخشی مردم در این زمینه
من در این زمینه سه پیشنهاد دارم، در درجه اول اینکه به مردم این آگاهی و اطلاع رسانی داده شود که اگر آتش سوزی به عمد ایجاد شود، شخص به
10 سال زندان محکوم خواهد شد، زیرا بسیاری از مردم از این موضوع بی خبرند، همچنین به والدین تأکید شود تا به فرزندان خود توصیه کنند که چه در منزل و چه در محیط زیست، نکات ایمنی را رعایت کنند تا از وقوع آتش سوزی جلوگیری شود. این موضوع نیز باید جا بیفتد که با غرض ورزیِ آن دسته افرادی که با
سوء نیت دست به چنین اقداماتی می زنند، راه به جایی نمی رسد و فقط منجر به نابودی بخش عظیمی از
جنگل های کشور خواهد شد. به عقیده من برخی وظایف در این زمینه بر عهده وزارت کشور است؛ بدین صورت که برخی سازمان ها را گرد یکدیگر آورد و پایگاهی را برای کنترل آتش سوزی در مناطق مشخصی که آتش سوزی بیشتری در آنجا اتفاق
می افتد، مستقر کنند، به عنوان مثال در جنگل های البرز و زاگرس، خطر وقوع آتش سوزی بیشتر از سایر مناطق است. این پایگاه ها از سازمانهایی که تجهیزات مدرن اطفای حریق دارند باید دعوت به عمل آورد ، مانند سازمانهایی که هواپیماهایی را در این زمینه طراحی کرده اند که امکان حمل نیروی انسانی یا کپسول اطفای حریق برای مهار آتش را دارد و یا هلیکوپترهای مخصوص اطفای حریق که در اصطلاح به آنها "سبد آبی" گفته می شود. این سازمانها شامل وزارت کشاورزی است که در صورتی که این تجهیزات را هر چند ناچیز دارند ولی آن را در اختیار این پایگاه برای مهار آتش قرار دهند، همچنین نهادهای یاریگر دیگری همچون محیط زیست، ارتش، سپاه و
هلال احمر که می توانند در این زمینه با پایگاه، همکاری کنند؛ ناگفته نماند که برای انجام این مهم، باید بودجه کافی در اختیار این پایگاه قرار گیرد. تمامی این اقدامات اگر با همکاری ارگان هایی که به آنها اشاره شد، انجام شود در صورتی که خبر از وقوع آتش سوزی کوچکی در یک منطقه شود، به سرعت به آنجا رفته و آن را مهار می کنند. یکی دیگر از راهکارهای مهم و کاربردی برای مهار آتش، پرورش قاطر  است می باشد. یعنی
به جای آنکه خودشان از کوه بالا بروند، قاطرها را همانند زمانهای گذشته، پرورش بدهند که این کار را انجام بدهند. زیرا یک قاطر هم می تواند به راحتی در شیب های تند با خود کپسول را بالا ببرد و هم توریست ها را سوار کند. این کار حتی می تواند منبع درآمد خوبی نیز به همراه داشته باشد.
پیشنهاد دیگر من این است که برای کوه های با شیب تند، یک کمربند درست کنند، بدین معنا که پوشش گیاهیش را از بین برده و یک جاده درست کنند. اگر این کار را انجام دهند باعث می شود که اگر
منطقه ای آتش گرفت، به سرعت مهار شود و پیشروی نکند. جنگل هایی که در آنجا جاده ساخته شده، خطر آتش سوزیشان در حالت طبیعی کمتر است اما اگر توریستها و مسافرانی که با ماشین شخصی به آنجا میروند، نکات ایمنی را رعایت نکنند، منجر به وقوع
آتش سوزی میشود. لازم به ذکر است که حتما دور تا دور
جنگل ها و کوه های با شیب تند را باید دروازه بسازند و شخصی را به عنوان مسئول محافظت از آن منطقه تعیین کنند که رفت و آمد افراد و نحوه استفاده آنها از محیط زیست را کنترل کند، حتی به همراه توریست یا مسافران به آن منطقه بروند.
 نابودی جنگلهای بلوط در آتش سوزی زاگرس
متأسفانه آتش سوزیهای به وقوع پیوسته موجب شده تا بستر خاک از بین برود و از بین رفتن بستر خاک منجر به وقوع سیلاب در منطقه می شود.
جنگل های منطقه زاگرس، جنگلهای حساسی هستند و بلوط های این جنگل فقط سالی چند سانتیمتر رشد می کنند و در اثر این آتش سوزی اخیر، بسیاری از جنگل های بلوط با قدمت چندین ساله از بین رفتند. یک میلیون و نیم انسان نیز از این جنگل استفاده
می کردند. در این جنگل ها، بارندگی بسیار زیاد است که با از بین رفتن بستر خاک و شیب تند، منجر به وقوع سیل می شود.
ذکر این نکته الزامی است که آتش سوزی فقط جنگل ها را نابود نمی کند بلکه زمینه ای کشاورزی را نیز از بین می برد. به عنوان مثال در یکی از
آتش سوزی ها در استان کرمان، علیرغم کمک نیروهای انسانی برای مهار آتش اما متأسفانه در حدود 200 اصله درخت بارور خرما در روستای همت آباد در آتش سوخت. علت اصلی از بین رفتن درختان، همزمانی طوفان ماسه ای با
آتش سوزی بود که خود موجب تشدید آتش سوزی شد و این امر خسارات زیادی را به بار آورد.