مرا از خاطر نبر!

بياييد بدون احساس شرم درباره‌اش حرف بزنيم؛ درباره بيماري آلزايمر يا دمانس يا زوال عقل؛ هرچند نمي‌توان  بيماري‎اي را كه انسان را دچار فراموشي مي‌كند؛ زوال عقل دانست؛ انساني كه دچار فراموشي مي‌شود؛ تنها خاطرات خود را از دست مي‌دهد و نزديكانش را نمي‌شناسد، در حالي‎كه اساسا عقل خود را از دست نداده است؛ او ممكن است راه برگشت به خانه را گم كند، ممكن است نداند وسايلش را كجا گذاشته؛ ممكن است يك سوال را چندين‎بار از ما بپرسد، اما عقل او سرجايش است و اين فراموشي است كه در حال استهلاك مغز اوست. اين بيماري به‎طور گسترده‎اي در حال افزايش است؛ طبق آخرين آمار 50 میلیون نفر در جهان مبتلا به آلزایمراند و  بر اساس آمار جمعیت سالمندان و آمار جهانی، در ایران نیز بیش از ۷۰۰ هزار نفر مبتلا به این بیماری‌اند، هرچند بخش بزرگی از بیماری آلزایمر در ایران پنهان است.
 روز جهاني آلزايمر
 به دليل همين شيوع گسترده و درگيرشدن اغلب افراد خانواده با بيمار مبتلا به آلزايمر و نيازشديد او به مراقبت، روز ۲۱ سپتامبر یا ۳۰ شهریور روز جهانی آلزایمر ناميده شده و به اين مناسبت در دنیا مراسم و همایش‌های مختلفي برگزار می‌شود. پنج درصد از جمعیت ۶۵ ساله و بالاتر به بیماری آلزایمر متوسط تا شدید مبتلا هستند و این در حالیست که ۱۰ تا ۱۵ درصد سالمندان در همین گروه سنی از بیماری آلزایمر خفیف رنج می‌برند.
گزارش‌های انجمن آلزایمر ایران نشان می‌دهد، حدود
۸۰ درصد موارد بیماری آلزایمر مربوط به مراقبت از این بیماران است و ۵۰ درصد کسانی که از این بیماران مراقبت می‌کنند، دچار افسردگی می‌شوند. به همین دلیل مراقبت باید بین اعضای خانواده تقسیم شود. در حال حاضر نیز درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد به همین دلیل تمام سیاست‌گذاری‌ها در این زمینه در تشخیص زودهنگام و کاهش سرعت رسیدن افراد به بیماری آلزایمر است.
طبق گزارش وزارت بهداشت، اولین علت مرگ در ایران در سال ۲۰۱۶ سکته قلبی بوده است. بعد از آن نیز سکته مغزی، تصادفات جاده‌ای، پرفشاری خون، آلزایمر و دیابت در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. نکته مهم این است که سکته قلبی، مغزی، تصادفات و فشار خون علت بیماری آلزایمر هستند.
  بيماري آلزايمر چيست؟
این بیماری علاج‌ناپذیر را اولین‌بار روان‌پزشک آلمانی به نام آلویز آلزایمر در سال ۱۹۰۶ میلادی معرفی کرد. دلیل اصلی بیماری آلزایمر(Alzheimer's disease) هنوزکاملاً کشف نشده، اما هنگامی‎که پروتئین‌های داخل مغز عملکرد صحیحی نداشته باشند باعث اختلال در سلول‌های عصب مغز می‌شوند. این سلول‌هاي اختلال‎یافته ماده‌ای سمی ترشح می‌کنند که موجب آسیب به نورون‌ها می‌شود و از برقراری ارتباط بین سلول‌های عصب مغز جلوگیری می‌کند. این آسیب معمولا در بخش حافظه مغز رخ می‌دهد و سال‌ها قبل از بروز اولین علائم آلزایمر این اختلال ایجاد می‌شود.
در موارد شدید بیمار برای انجام کارهای اولیه شخصی نیاز به کمک پیدا می‌کند.بیمار دچار آلزايمر ممکن است در تکلم و یافتن کلمات مناسب مشکل پیدا کند و در نتیجه کم‌حرف و گوشه‌گیر شود. در موارد پیشرفته‌تر بیمار آگاهیش را نسبت به بیماری از دست داده و نمی‌داند دچار ناتوانی در انجام برخی کارها است و ممکن است کارهای پرخطرانجام دهد. به‌تدریج ممکن است توانایی حرکتی بیمارهم دستخوش آسیب شده و مکرراً تعادلش را از دست داده زمین بخورد. این بیماری درسنين بین ۳۰ تا ۶۰ سال دیده مي‌شود و آلزایمر زودرس نام دارد و حدود ۵ درصد بیماران آلزایمری را شامل می‌شوند.
 تشخیص بيماري آلزایمر
برای تشخیص بیماری آلزایمر یک تست واحد وجود ندارد، دکتر مغز و اعصاب برای تشخیص آلزایمر باید نشانه‌ها، علائم بیماری، سابقه بیماری و احتمال دیگر بیماری‌های مغزی را بررسی کند.
 گزارش بیمار: یکی ازعوامل اصلی تشخیص آلزایمر گزارش خود بیماراست، اطلاعات زندگی رومزه بیمار از اقوام درجه يك و کسانی‌که با بیمار زندگی می‌کنند نیز می‌تواند در تشخیص بیماری موثر باشد.
 آزمایش‌ها و عکس‌برداری: عکسبرداری‌های مغز در تشخیص بیماری و حذف بیماری‌های مشابه یا در تشخیص دقیق نوع بیماری زوال عقل و علائم آن موثرند.
 آزمایش‌های فیزیکی و عصبی: برای تشخیص آلزایمر پزشک تست‌هایی مانند عکس‌العمل، قدرت و عملکرد عضلات، برخاستن و راه رفتن در طول اتاق، بینایی و شنوایی، تعادل‌سنجی و بالانس را برای بررسی سلامت عصبی انجام می‌دهد.
 تصویربرداری مغزی: برای تشخیص ناهنجاری‌ها و مشکلات مغزی ناشی از دیگر بیماری‌ها جز آلزایمر مانند سکته مغزی یا تومور که می‌توانند باعث تغییر در بافت مغز شوند انجام می‌شود. تصویر برداری مغزی با اين روش‌ها انجام مي‌شود: MRI، تصویربرداری CT، تصویربرداری PET، روش FDG، روش تصویربرداری آمیلوئید.
 علائم بیماری آلزایمر
معمول‌ترین نشانه بیماری آلزایمر مشکل به یادآوری اطلاعات جدید است. مغز نیز مانند بدن در طول زمان تغییر می‌کند و مشکلات یادآوری و فکرکردن بخشی از این پيرشدن مغز است. اما مشکلات جدی یادآوری، سردرگمی و تغییرات فکری و رفتاری می‌توانند علائم اولیه بیماری آلزایمر باشند. اگر بیمار دو مورد از علائم ذیل را داشته باشد بهتراست سریع به پزشک مغز و اعصاب مراجعه نماید:
 کاهش توانایی یادآوری اطلاعات جدید: سوالات یا مکالمه‌های تکراری، جابه‌جایی وسایل شخصی، فراموش کردن قرارهای ملاقات یا تاریخ، گم شدن در مسیری آشنا،
اختلالات در استدلال، انجام کارهای پیچیده و قضاوت‌های اشتباه:عدم درک مناسب خطرات، عدم توانایی رسیدگی به امور مالی، تصمیم‌گیری اشتباه در موارد ساده.
 اختلالات تشخیص فضا و چشمی: عدم توانایی تشخیص چهره‌ها و وسایل معمولی و ناتوانی در یافتن چیزهایی که در دیدرس هستند، ناتوانی در استفاده از ابزارهای ساده و کارهای معمولی مانند درست پوشیدن لباس.
 مشکلات تکلم، خواند و نوشتن: ناتوانی در به یادآوری کلمات ساده هنگام صحبت، اشتباهات مکرر گفتاری، وخواندن و نوشتن.
 عوامل موثر در ابتلا به آلزایمر
سن: افزایش سن مهم‌ترین عاملی است که خطر ابتلا به آلزایمر به همراه دارد.  از هر 10 هزار نفر بین ۶۵ تا ۷۴ سال ۲ نفر به آلزایمر مبتلا می‌شوند در حالی که این آمار برای افراد بالا ۸۵ سال ۳۷ نفر است.
ژنتیک: خطرابتلا به آلزایمر در کسانی‎که سابقه آلزایمر در اقوام درجه يك آن‌ها وجود داشته، بیشتر است.
 جنسیت: تفاوت اندکی بین درصد زنان و مردان مبتلا به آلزایمر وجود دارد اما زنانی که دچار بیماری آلزایمر شده‌اند بیشتر از مردان مبتلا به این بیماری عمر می‌کنند.
 بیماری اختلال شناختی خفیف (MCI): اختلال شناختی خفیف، اختلالی در حافظه یا دیگر مهارت‌های تفکری است. این بیماری مانع عملکرد روزمره افراد مبتلا نمی‌شود اما خطر ابتلا به آلزایمرآن‌ها را تهدید می‌کند.
 خواب نامنظم: خواب نامنظم و مشکلات خواب می‌توانند خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش دهند.
 سبک زندگی و سلامت قلب: برخی از عواملی که موجب بیماری‌های قلبی می‌شوند باعث افزایش خطر ابتلا به آلزایمر نیز می‌شوند. کمبود تحرک و عدم ورزش، چاقی، استعمال دخانیات یا در معرض آن بودن، فشارخون و کلسترول بالا و دیابت نوع دو عواملی هستند که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهند.
 مشارکت اجتماعی و یادگیری: مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های اجتماعی باعث کاهش خطر بیماری آلزایمر می‌شود. هم‎چنین سطح تحصیلات پایین نیز بر افزایش خطرآلزایمر موثر است.
 مراحل بیماری آلزایمر
مرحله اول؛ بدون اخلال: در این مرحله، بیماری آلزایمر قابل تشخیص نبوده و مشکلات حافظه قابل تشخیص نیست.
 مرحله دو؛ زوال بسیار خفیف: بیمار ممکن است مشکلات حافظه‌ای جزئی داشته یا برخی چیزها را گم کند، البته نباید کاهش حافظه ناشی از افزایش سن را آلزایمر دانست.
 مرحله سه؛ زوال خفیف: در این مرحله، بیمار از مشکلات شناختی و مشکلات حافظه رنج می‌برد. بیماران در مرحله سه با بسیاری از موارد زیر مشکل دارند: پیدا کردن لغت مناسب، به خاطر سپردن نام افراد جدید، برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی.
 مرحله چهار؛ زوال متوسط: در این مرحله از آلزایمر، علائم بیماری آلزایمر مشهود می‌شوند. بیماران در این مرحله از بیماری مشکلات زیر را دارند:
مشکل در انجام محاسبات ساده، فراموش کردن خاطرات زندگی شخصی، اختلال در حافظه کوتاه‌مدت.
 مرحله پنج؛ زوال نسبتاً شدید: در اين مرحله، بیمار برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز دارد. افراد دراین مرحله موارد زیر را تجربه می‌کنند:
گیجی و سردرگمی شدید، ناتوانی در یادآوری مسائل ساده مانند شماره تلفن، مشکل داشتن در پوشیدن لباس مناسب،
 مرحله شش؛ زوال شدید: در اين مرحله، بیمار به مراقبت و نظارت مدام نیاز داشته و باید مراقبت‌های حرفه‌ای از او به عمل آید.
 مرحله هفت؛ زوال بسیار شدید: آخرین مرحله بیماری آلزایمر؛ از آن‌جا که بیماری آلزایمر یک بیماری لاعلاج است، بیمار در این مرحله نزدیک به مرگ است. بیمار توانایی خود را در واکنش به محرک‌های محیط و ارتباطی از دست می‌دهد.
 مديريت آلزايمر
بخش مهمی از برنامه مدیریت و درمان آلزایمر سازگاری محیط زندگی با نیازهای فرد مبتلا به آلزایمر است. به
حداقل رساندن وظایفی که نیاز به حافظه دارند در سبک زندگی بیمار و تقویت آن باعث آسان‌تر شدن زندگی بیمار است. از این روز برخی از اقدامات برای حمایت از فرد مبتلا به آلزایمر و ایجاد شرایطی مطابق نیازهای وی ضروری است:
همواره کلیدها، کیف پول، گوشی همراه و دیگر وسایل ارزشمند خانه را در جای مشخصی قرار دهید تا گم نشوند، داروهای بیمار را در مکان امنی قرار داده و برای مصرف دارو از چک لیست روزانه استفاده کنید. گوشی همراهی استفاده کنید که دارای مکان‌نما (GPS) باشد. شماره افرادی را که اهمیت دارند در حافظه گوشی نگه دارید، سعی کنید ویزیت پزشک را در روز و ساعت خاصی تعیین کنید،مبلمان اضافه و وسایلی که کاربرد ندارند را از محیط زندگی فرد بیمار حذف کنید، تا حد امکان آیینه در خانه نصب نکنید. افراد آلزایمری ممکن است تصویرشان در آیینه برای‌شان ناخوشایند یا ترسناک باشد، مطمئن شوید فرد آلزایمری همواره مدارک شناسایی یا دستبند هشدار پزشکی همراه دارد.
 تغذیه بيمار آلزايمري:
فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است وعده‌های غذایی را فراموش کند و یا علاقه به آشپزی و غذا خوردن سالم را ازدست داده و رژیم غذایی مناسبی نداشته باشد و به مقدار کافی مایعات ننوشد. رژیم غذایی سالم بايد با علايق بيمار سازگار باشد و از نوشیدنی‌های کافئین‌داراجتناب کند
 فعالیت‌های اجتماعی:
 انجام فعالیت‌های لذت‌بخش و مفید مانند کتاب‌خوانی، فعالیت‌های باغبانی و حضور در مراسم‌ اجتماعی در بهبود کیفیت زندگی افراد آلزایمری تاثیر دارند.
 يادگيري مهارت‎هاي لازم براي مراقبت از بيمار
انجمن دمانس و آلزایمر ایران با توجه به نیاز خانواده‌ها به نیروهای مهارت‌دیده و حرفه‌ای در مراقبت از آنان تصمیم گرفت با همکاری «مرکز ملی آموزش مهارتی و حرفه‌ای
علوم پزشکی» که وابسته به«وزارت بهداشت و درمان و
 آموزش پزشکی» است، «مرکزآموزش مهارتی و حرفه‌ای» و برگزاری دوره «سالمندیاری با گرایش دمانس و آلزایمر» ار برگزار كند.
از جمله اهداف اين دوره‌ها عبارتند از: تعلیم نیروی آموزش‌دیده در ارائه مراقبت علمی به سالمندان در منزل و مراکز نگهداری، کاهش بار روانی-عاطفی و اقتصادی-اجتماعی مراقبت بر خانواده، ایجاد اشتغال، شناخت سیستم‌های بدن انسان و تغیرات ناشی از سالمندی (دوره نظری)، شناخت مشکلات شایع جسمی، روانی و شناختی و اجتماعی دوران سالمندی (دوره نظری)، مهارت‌های لازم جهت ارائه مراقبت‌های جسمی، روانی و اجتماعی به سالمندان (دوره عملی)، مهارت‌های لازم جهت ارائه مراقبت‌های جسمی، روانی و اجتماعی به سالمندان مبتلا به آلزایمر و خانواده‌های‌شان و... (دوره عملی)
 تقویت حافظه با تغذیه و مواد غذایی
 ضد آلزایمر
دارچین: دارچین با بهبود توانایی تجمع پروتیین در مغز که با بیماری آلزایمر مرتبط است به بهبود حافظه و دیگر کارکردهای شناختی ارتباط داشت.
مطالعه در انسان‌ها نشان داد که حتی بوی دارچین با بهبود حافظه مرتبط است علاوه براین، دارچین با فواید آنتی‌اکسیدان و ضدالتهابی همراه با قلب و فشار خون پایین همراه بوده است که همه آن‌ها به سلامتی مغز کمک می‌کند.
 میوه‌ها و سبزیجات: یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه و سبزیجات به کاهش خطر بیماری آلزایمر كمك مي‌كند.مطالعات متعدد نشان داده‌اند کاهش خطر اختلال شناختی با مصرف مقادیر بالاتر میوه‌ها و سبزیجات گره خورده است.
 ویتامین : B12ویتامین B12 به حمایت از عملکرد عصبی کمک می‌کند. غذاهای حاوی ویتامین B12 عبارتند از گوشت، ماهی، مرغ، تخم مرغ، شیر، پنیر، لوبیا خشک، آووکادو، غلات و شیر سویا.
 ابتلا به افسردگی، استرس و مشکلات عاطفي همراه با آلزایمر!
افرادی که مبتلا به الزایمر می‌شوند ممکن است توسط اطرافیان طرد شده و منزوي شوند و با دوستان خود معاشرت نداشته باشند. از این رو عوارضي مانند افسردگی، استرس و مشکلات عاطفي درفرد مبتلا به آلزایمر ظاهر خواهد شد. برای مقابله با این مشکل باید با شخص مبتلا ارتباط خود را قطع نکنید و همانند حامی از او حمایت کنید.
 مدارا با تغییرات در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر موجب تغییرات مهمی در زندگی روزمره  می‌شود، انجام کارهایی که قبلا براحتی انجام می‌شد، روزبه‌روز مشکل‌تر می‌شود. پیشنهادات زیر می‌تواند به فرد در تغییراتی که پیش رو دارد و در برنامه‌ریزی برای آینده کمک كند:
 انجام کارهای مشکل: ممکن است کارهای عادی مانند انجام امور مالی، آماده کردن غذا یا رسیدگی به امور منزل برای سخت‌تر از گذشته باشد. در این صورت می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- بهتر است فرد مبتلا کارهای سخت را هنگام روز انجام دهد، زمانی‌که انرژی بیشتری دارد.
- برای انجام کارها، به خود زمان کافی بدهد و نگذارد دیگران او را  دستپاچه کنند.
- در هنگام انجام کارهای سخت، زمان‌هایی را به استراحت بپردازد.
- اگر انجام کاری برایش دشوار است از دیگران بخواه به او کمک کنند.
 ارتباط با دیگران
فرد ممکن است به مرور حرف‌های دیگران را متوجه نشود یا نتواند کلمات درست را برای بیان منظور خود پیدا کند. پیشنهادات زیر می‌توانند در ایجاد ارتباط گفتاری کمک کنند:
- عجله نکند.
- از مخاطب بخواهد جمله‌اش را دوباره تکرار نماید، آرام صحبت کند و اگر کلماتی را متوجه نمی‌شود آن‌ها را بنویسد.
- اگر در میان جمع شلوغی قرار گرفت، بهتر است گوشه خلوتی را برای گفت‌وگو انتخاب کند.
 مدارا با تغییرات حافظه
- برای فعالیت‌های روزانه مانند صرف غذا، ورزش، و زمان خواب‌ برنامه بنویسید.
- از یک نفر بخواهد زمان صرف غذا، نوبت مراجعه به پزشک و زمان استفاده از دارو را به او یادآوری نماید.
- نکات مهم مثل شماره‌های تلفن، اسامی افراد، افکاری که برایش مهم است، قرارهای ملاقات، آدرس و نقشه منزل را در یک دفترچه مخصوص یادداشت نموده و همیشه همراه داشته باشد.
- از یک نفر کمک بخواهد داروهایش را طبق دستور پزشک در جعبه داروها (با توجه به روز و ساعت مصرف) مرتب كند.
- گذر روزها را در تقویم علامت‌گذاری کند تا گذشت زمان را گم نکند.
- کنارعکس افرادی که با آن‌ها سرو کار دارد، نامش را بنویسد.
- عکس یا نام محتویات داخل کمدها و کشوها را بیرون آن‌ها بچسباند.
- روی وسایل برقی و درهایی که باید قفل شوند، پیام یادآوری بچسباند.