راه بدون پس و پیش برای بنزین

وضعیت مصرف بنزین در کشورمان تبدیل به موضوعی فاجعه بار شده است. با این میزان مصرف و با این نرخ ارز و با این مقدار فروش نفت در کشور یک معادله معیوب چند وجهی شکل گرفته است که مشخص نیست چطور می توان آن را حل و فصل کرد.
از یکسو به قول رئیس جمهور عقلانی نیست که ما بنزین را با نرخ دلار آزاد بخریم و آن را به ریال بفروشیم و از سوی دیگر دولت پولی نداشته باشد تا حقوق بازنشستگان را بدهد. از سوی دیگر با این نرخ ارز درصورت آزادسازی نسبی یا کامل قیمت بنزین فاجعه ای در تورم کشور رخ خواهد داد که نتیجه آن منجر به نابودی قشر متوسط و ضعیف جامعه خواهد شد. اما از طرفی دیگر با وجود تحریم ها و نحوه فروش نفت کشور با مدل های تهاتری یا تسویه با ارزهای محلی، نمی توان انتظار تأمین ارز مورد نیز واردات بنزین را داشت.
مسئله بسیار مهم دیگر کیفیت مصرف بنزین در کشور با وجود وسایل نقلیه بی کیفیت است. البته مسائل دیگری نیز در حوزه مصرف بنزین وجود دارد اما با تمام این مسائل انداختن بار آزادسازی قیمت بنزین به دوش مردم مسئله ای غیر منطقی و از مدل مصرف کنونی آن غیر عقلانی تر است. چرا که در لایه های زیرین قیمت بنزین شاهد مدیریت زنجیره وار نادرست دولتی هستیم که طی سالیان سال شکل گرفته و هر دولتی که روی کار آمده آن را ادامه داده و حاضر به قطع درآمدهای غیر اصولی در بخش های مختلف برای دولت نگردیده است.
تنها در یک فقره باید به مسئله درآمدهای دولت در حوزه گمرکات اشاره کرد. جایی که دولت با ورود هر دستگاه خودروی خارجی در لحظه به میزان قیمت دلاری آن خودرو، تعرفه گمرکی اخذ می کند.
اگر قیمت واقعی خودرویی 20هزار دلار باشد، دولت نیز تقریباً معادل ریالی آن را به عنوان عوارض دریافت می کند. یعنی به محض این که خودرو از مرز ایران رد می شود، قیمت آن در لحظه دو برابر می شود. حال بماند مالیات ها و هزینه های دولتی دیگر.
پس از آن، سود وارد کننده و دلال ها هم بدان افزوده می شود و چنین خودرویی در نهایت با قیمتی حدود 4 میلیارد تومان به دست مصرف کننده نهایی می رسد.
در این مرحله، با سود وارد کننده و دلال ها کاری نداریم و صرفاً یک محاسبه حدودی به عنوان مثال درباره پولی که دولت می گیرد انجام می دهیم: فرض کنید دولت برای خودرویی، یک میلیارد و 200 میلیون تومان در همان لب مرز می گیرد. اگر دولت برای هر لیتر بنزین 50 هزار یارانه می دهد، این بدان معناست که همان ابتدای کار، پول 24 هزار لیتر بنزین را یک جا بابت همین یک خودرو دریافت کرده است. اگر همین خودرو ماهانه 120 لیتر بنزین مصرف کند، دولت پول بیش از 16 سال مصرف بنزین را "پیش دریافت" کرده است، یعنی پول مصرف بنزین کل عمر مفید و استاندارد یک خودرو را!
حالا باید از دولت پرسید که آیا این سبک مدیریت گمرکی و اخذ پول از مردم غیرعقلانی است یا میزان یارانه ای که بنزین داده می شود. مسلماً هردو غلط است و اگر دولت مشی عقلانی و اصلاح برای خود درنظرگرفته است باید در وجوه مختلف مسئله بنزین را رصد کند و مردم را مقصر مصرف بی رویه و قیمت ارزان نداند و بار گرانی ها را بر دوش جامعه نیندازد.