۲۶ مهرماه سالروز درگذشت زنده‌یاد "حسینعلی البرز"

به مناسبت ۲۶ مهرماه، سالروز درگذشت زنده‌یاد حسینعلی البرز، واقف و بنیانگذار «بنیاد فرهنگی البرز» به عنوان پرچمدار وقف علمی در دوران معاصر و متولی اعطای «جایزه البرز»، قدیمی ترین جایزه علمی کشور موسوم به نوبل ایرانی، ذیلاً یادداشتی که ۶۰ سال پیش، به قلم شخص مرحوم حسینعلی البرز در سال ۱۳۴۳ شمسی با عنوان "انگیزه مؤسس در ایجاد بنیاد فرهنگی البرز" نگارش یافته است، تقدیم می‌گردد.
این یادداشت به مناسبت سالیاد آسمانی شدن بزرگمردی از اهالی سرزمین خیرخواهان است که جایگاهش در آسمان، یقیناً بر سر سفره سبز خدا، کنار بزرگان و نیکان جاودانه است و یادش در زمین تا همواره به نیکی و بزرگی و مهر بر زبان‎ها جاری.
*حیدر ارشدی
*مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز
اجتماعات بسیاری بوده اند که با ثروت‎های سرشار مادی خاک شده اند و جوامع زیادی هستند که با مقدورات معنوی دستخوش مشکلات و مرارتها می‌باشند، و در این میان خوشبختی و پیروزی نصیب آن دسته از اقوام و ملتهاست که مادیات و معنویات را هر کدام به نوبه خود تکیه گاه دیگری قرار داده، از حداقل امکانات، حداكثر بهره برداری را می‌کنند.
مطالعاتی که تا به امروز از طرف علمای جامعه شناسی صورت گرفته، به وضوح معلوم می‌دارد میزان متوسط هوش و ذکاوت عمومی در کشور ما نسبت به عموم ممالك پیش افتاده، به مراتب در سطح بالاتری قرار گرفته است. معهذا کتمان نمی‌توان کرد که آن ممالك در مسابقه پیشرفت و تعالی، به میزان قابل ملاحظه ای ما را عقب گذاشته اند. زیرا سرمایه معنوی خود را به اتكاء سرمایه مادی حمایت و تقویت کرده، به آن مرحله رسیده اند که امروز دست اندرکار کشف اسرار آفرینش و کاوش آسمانها و به عبارت دیگر نائل به نوعی حاکمیت و آقائی بر عرصه گیتی گشته اند.
در این حال استعدادهای معنوی سرزمین ما، به مانند منبعی بکر و دست نخورده است که سرمایه های مادی، آن را به حال خود رها کرده، مآلاً مملکت را از امکانات شگفت انگیزی که در نتیجه اتکاء به ماده و معنی به یکدیگر فراهم می‌شود، محروم گذارده اند.
همین اندیشه که به مقتضای تربیت اولیه و طرز فکر خود در طول زندگانی همواره بدان معتقد بوده ام و تحولات چند ساله اخیر کشور بیش از پیش مرا در اعتقاد بدان تأیید و تأکید کرده، موجب شده است تا در مقام ایجاد و پایه گذاری بنیاد فرهنگی البرز برآیم.
من صميمانه معتقد بوده و هستم که فرهنگ ملی، پایه هر نوع کامیابی است که ملتی می‌تواند بدان دسترسی پیدا کند.
این فکر و عقیده مرا بر آن داشت که سرمایه مادی خویش را که حاصل سی و پنج سال کوشش مداوم است، برای کشف و پرورش استعدادهای نوشکفته فرزندان این سرزمین وقف کنم. سرزمینی که هستی و حیات خود را حقاً بدان مدیونم.
در این سرزمین کهنسال، هر زمان و به هر روزگار، بوده اند مردمانی که سرمایه ها و ثروت های خویش را وقف آبادانی و اعتلای مملکت نموده، با احداثات، تأسیسات، موقوفات، و نذورات، هر کدام در رشته ای و به کیفیتی، دِین خویش را به وطن خود ادا کرده اند و این جانب غبطه می‌خورم که قدرت مالی من در مقام مقایسه نسبت به آن نیکوکاران و بزرگواران، بسی ناچیز است، اما خرسندم که نیت خیر خود را به استظهار توفیقات الهى، به طريقه ای نوین جامه عمل می‌پوشانم که گرچه در جهان راقیه از دیرباز متداول بوده، ولکن در ایران ما تازه و نوعی اقدام ابتکاری است.
در جهان امروز بسیارند بنیادهای فرهنگی که استعدادهای درخشان را برای شکفتن و بارور شدن، یاوری می‌کنند و فراوانند چهره های درخشانی که تحصیلات عالیه خود را به مدد همین بنیادهای فرهنگی به پایان رسانده و در زمینه های مختلف علمی، مقام و منزلت شایسته ای احراز کرده اند؛
در حالیکه به ظنّ غالب، هرگاه سرنوشت آنها به عهده تقدیر حواله می‌گشت، نه تنها اجتماع را از برکات وجود خویش مستفید نکرده و برای جامعه بشری مردمی مؤثر، مفید و خدمتگزار نمی‌شدند، بلکه ای بسا، استعداد آنها در جهت معکوس هدایت گشته و استعداد فطری آنها در راه های مضر به حال جامعه، پرورش می یافت.
پاره ای ممالک جهان، به خاطر اینکه مبادا این استعدادهای ناشناخته را از دست بدهند، با تحمل بودجه های سنگین، تحصیلات عالیه را برای عموم مجانی کرده اند.اما از آنجا که تقبل چنین هزینه سنگین در همه جا و برای همه ممالك، میسر نیست، طبعاً تعهد این وظیفه خطیر ملی، متوجه مؤسساتی گشته است که به همین منظور تشکیل یافته اند و بنیاد فرهنگی البرز، از آن جمله است.
اینجانب چون در طول زندگی بارها با استعدادهای ناشکفته روبرو گشته و ملتفت شده بودم چگونه عدم تمکن مالی سبب می‌شود این غنچه های نورس، در بهار زندگانی، دستخوش تاراج خزان قرار گیرند، وقتی در مرحله ای واقع شدم که خود را پس از سی و پنج سال رنج و کوششِ پیگیر، قادر به ادای فریضه ملی و مذهبی خود ديدم، بي درنگ درصدد بر آمدم به سهم خود، زمینه ای جهت پرورش این نهال های استعداد مهیا سازم و وجداناً بعد از وضع مقداری از اندوخته خود که حق فرزندانم می‌دانستم، مازاد هستی خود را که از هیچ سرچشمه گرفته و از ممرّ مشاغل آزاد تأمین شده بود، سرمایه تأسیس «بنیاد فرهنگی البرز» قرار دادم و موجب افتخار منست که فرزندانم نیز در این راه مرا بی یاور نگذاشته اند و با ایثار قسمتی از سهام خود، هم مایه تشويق من و هم وسيله تحكيم بنیان «بنیاد فرهنگی البرز» را فراهم ساختند.
با پیش بینی هایی که در اساسنامه «بنیاد فرهنگی البرز» به عمل آمده، این بنیاد بر پایه محکمی استوار گشته و چنانکه در آئین نامه بنیاد قید  شده است، کمک های مالی به دانشجویانی اختصاص می یابد که صرفنظر از اثبات لیاقت اخلاقی و صلاحیت علمی ایشان، تحصیلات عالیه خود را در کشور ایران ادامه می‌دهند.چون به تجربه در یافته ام آن دسته از دانشجویان که پس از اتمام تحصیلات متوسطه یا حین آن رهسپار کشورهای خارج می‌شوند، به اقتضای غرائض سنی، رفته رفته تحت تأثیر ظواهر فریبنده قرار گرفته و بر اثر مؤالفت و مؤانست با محیط تازه، علاقه طبیعی خود را اکثراً نسبت به وطن و حتى خانواده خویش از خاطر می‌برند و این به کلی سوای آنست که دانشجوئی بعد از گذراندن دوران تحصیلات عاليه و قدم نهادن در سنین بالاتر حیات، جهت مطالعه و کسب دانش ها و تجربیات تازه، برای مدتی کوتاه، به دنیای خارج سفر کند.
تأکید این شروط در اساسنامه و ابرام در تقید دانشجویان بورسیه این بنیاد در ادامه تحصیلات عالیه در وطن مألوف خودشان، به منظور رسیدن به این هدف مقدس یعنی پرورش عناصری مفیدتر و علاقه مندتر به جامعه ایرانی و کشور ایران است؛ همان کشوری که روز و روزگاری مهد فرهنگ و تمدن جهان و شهره آفاق بوده است.
مؤسس امیدوار است با نیت خالی از شائبه ای که در این دنیای مادی، دخیل در تأسیس و تشکیل این بنیاد بوده است، «بنیاد فرهنگی البرز» با استظهار به عنایات و تأییدات الهی و همکاری و همگامی اولیای محترم وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه‎ها و مدارس عالی کشور، به ایفای خدمتی که تعهد کرده موفق و در انجام تکالیف ملی روسفید شود.
*حسینعلی البرز
سال ۱۳۴۳ هجری شمسی