گردوغبار؛ روی دیگر خشکسالی

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا دلایل رخداد گرد و خاک گسترده در سطح کشور را تشریح کرد و گردوغبار را روی دیگر خشکسالی دانست.
صادق ضیاییان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: از اواخر هفته قبل و طی روزهای اخیر، تغییر توده هوا و استقرار سامانه پرفشار در سواحل دریای خزر ایجاد شد که افزایش گرادیان فشاری را در پی داشت.
وی ادامه داد: این رخداد در نهایت منجر به وزش باد در بخش‌های وسیعی از کشور شد؛ پدیده‌ای که عمدتاً در ساعات بعدازظهر رخ داد و شدت و ضعف آن در مناطق مختلف متفاوت بود.
ضیاییان در ادامه گفت: همزمان با این شرایط، کم بارشی سال آبی جاری نیز قابل توجه بود؛ به‌طور متوسط، بارش سطح کشور با کاهش ۴۰ درصدی مواجه بوده است. این عدد در استان تهران که با گرد و خاک قابل توجهی نیز مواجه شده بود، حتی به بیش از ۴۸ درصد نیز می‌رسد.
وی افزود:این میزان از کاهش بارندگی، نشان‌دهنده خشک شدن سرزمین است که در نهایت موجب می‌شود تالاب‌ها، مراتع، کشتزارها و زمین‌های حاشیه‌ای به عنوان لایه‌های سطحی زمین، خشک و تبدیل به کانون‌های گردوغبار شوند. در چنین شرایطی با افزایش سرعت باد، خیزش گردوخاک در نقاط مختلف کشور تشدید می‌شود.
 علت علمی تغییرات توده هوا و گستردگی پدیده گردوغبار
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه داد: در روزهای اخیر عبور یک موج در تراز میانی جو و استقرار پرفشار سطح زمین به طور همزمان رخ داد. استقرار پرفشار سطح زمین در سواحل، تغییرات قابل توجهی در الگوهای فشاری ایجاد کرد. در همین شرایط در نواحی جنوبی نیز به دلیل تغییرات فصل، مطابق روال سابق استقرار کم‌فشار حرارتی رخ داد. تقابل این دو سامانه پرفشار شمالی و کم‌فشار جنوبی منجر به افزایش گرادیان فشاری یا افزایش میزان تغییرات فشار بر پهنه در سطح کشور شد. این شرایط گسترش وزش باد را در پهنه وسیعی از مناطق به همراه داشت.
ضیاییان ادامه داد: همراه با این پدیده خنک‌ شدن نسبی هوا نیز رخ داد و در هفته جاری هوا نسبت به فصل در شرایط متعادل‌تر قرار گرفته بود و این تغییر نیز به علت تغییرات توده هوا رخ داد.
 امسال سال آبی خشکی بود و بهار بسیار ضعیفی نیز پشت سر گذاشته شد
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در پاسخ به این پرسش که چرا امسال تعداد روزهای گردوغباری نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است،ۀگفت: در سال‌های ترسالی یا همراه با بارش بهاره مناسب، پوشش گیاهی رشد می‌کند و خاک تثبیت می‌شود اما امسال سال آبی خشکی بود و بهار بسیار ضعیفی نیز پشت سر گذاشته شد. در نتیجه هر کجا که در مناطق مستعد، بادی بوزد، گرد و خاک نیز ایجاد می‌شود.
وی در پاسخ پرسشی درباره طبیعی یا
انسان ساز بودن این تغییرات، گفت: براساس نقشه‌ها و مدل‌های پیش‌بینی به دست آمده، این فرآیندها طبیعی و قابل پیش‌بینی است.
ضیاییان در ادامه اظهار کرد: سازمان هواشناسی پیش از رخداد این پدیده‌های جوی هشدار صادر می‌کند. صدورهشدارها به این معنی است که از پیش علل و عواملی در نقشه‌های پیش‌بینی و آینده‌نگری دیده می‌شود. برای روزهایی که پدیده گردوغبار در جریان بود، هشدارهای لازم صادر شد
و منشأ آن‌ها در نقشه‌ها و پیش‌بینی‌ها قابل شناسایی بود.
وی با اشاره به رصد مداوم نقشه‌های هواشناسی افزود:عوامل انسانی از آن‌ دست عواملی نیستند که در داده‌های هواشناسی نشان داده شوند و به همین دلیل نمی‌توان آن‌ها را در تحلیل‌های هواشناسی مشاهده کرد.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه داد: در روزهای گذشته با افزایش سرعت وزش باد در جنوب تهران، گرد و خاک بیشتر شد و با کاهش وزش، کاهش گرد و خاک اتفاق می‌افتاد. برای مثال صبح چهارشنبه (۱۸ تیرماه) زمانی که سرعت باد یک تا دو متر بر ثانیه بود، دید افقی حدود ۵۰۰۰ متر بود اما زمانی که از فرودگاه مهرآباد در خصوص افزایش سرعت باد به حدود ۱۰ متر بر ثانیه گزارش دریافت شد، دید افقی نیز به حدود  ۴۰۰۰ متر کاهش یافت. این روند در روزهای قبل از أن نیز تکرار شد.
ضیاییان در خصوص علت رخداد این پدیده‌ها در ساعات بعد از ظهر گفت: این پدیده‌ها معمولاً در ساعات بعدازظهر تشدید می‌شود چراکه با گرم شدن زمین، پدیده‌های محلی نیز به افزایش  اثر پدیده‌های بزرگ‌مقیاس کمک می‌کنند و سرعت باد افزایش می‌یابد. انتظار می‌رود این پدیده تا امروز شنبه (۲۱ تیر) در برخی استان‌ها مانند تهران ادامه یابد. این شرایط امروز شنبه کاهش می‌یابد و برای هفته بعد از آن نیاز به بررسی مجدد است. با این‌حال به نظر می‌رسد در صورت ادامه شرایط، شدت آن کاهش خواهد یافت.
ضیاییان با اشاره به کاهش شدید بارش در سال آبی جاری گفت: گرد و خاک در حقیقت از تبعات خشکسالی و کم‌بارشی است. کم بارشی اثرات جانبی دارد که ابتدا کشاورزی و دیم را تحت تاثیر قرار می‌دهد سپس بر منابع آبی اثر می‌گذارد حتی کشت‌های آبی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و در نتیجه زمین آماده خیزش گردوغبار می‌شود.
به گفته وی، افزایش پدیده گرد و خاک محدود به ایران نیست و بعضی کشورهای همسایه نیز با آن مواجه‌اند؛ در عراق و مرزهای شرقی نیز این شرایط دیده می‌شود. به‌طور کلی تعداد روزهای گردوغبار در کشورهای همسایه با شرایط مستعد نیز افزایش یافته است.
 تنها مسیر پایدار:سازگاری با اقلیم
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در ادامه با اشاره به نقش الگوی مصرف آب در تشدید بحران گفت: بی‌شک الگوی مصرف آب، چه در بخش خانگی و چه صنعتی اهمیت دارد اما در شرایطی که حجم کم‌بارشی بسیار زیاد است، کاهش مصرف به‌تنهایی نمی‌تواند این کمبود را جبران کند. با این حال، مدیریت مصرف همچنان بهترین، ارزان‌ترین و کارآمدترین راه مواجهه با این تغییرات است.
ضیاییان در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا راهکار کوتاه‌مدتی برای کاهش اثرات گردوغبار وجود دارد؟ اظهار کرد: اگرچه آخرین راه و اولین راه مدیریت تغییر اقلیم مدیریت مصرف است اما در حقیقت خیر؛ این راهکارها در تعدیل وضعیت تاثیر گذار است. در شرایط فعلی، راه‌حل فوری و یک‌ساله یا دوساله وجود ندارد. این پدیده‌ها بخشی از روند طبیعی است و تنها کار کوتاه‌مدتی که می‌توان انجام داد، کاهش اثرات ناشی از آن است.