شهر، ناوگان از نفس افتاده حمل‎ونقل عمومی و انتظار نگاه کلان

با توجه به تداوم آلودگی هوا در فصول مختلف سال و آسیب‌های جانی که این وضعیت به شهروندان می‌زند، باید نیم‌نگاهی به وضعیت دردناک و اسفبار ناوگان حمل‌ونقل شهری داشته باشیم؛ وجهه‌ای از شهرنشینی که تعداد کثیری از مردم و حتی برخی مسئولان هر روز چندین بار در معرض آن و آسیب‌های نهفته‌اش، قرار می‌گیرند. در واقع یک شهر است و ناوگان حمل‌ونقل عمومی آن؛ که حتی در هنگام قطعی برق با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود، چون سامانه‌ای برای کنترل وضعیت‌های اضطراری در این بخش تعریف نشده است. بنابراین، باید به بخش حمل‌ونقل عمومی در «شهر» نگاهی «کلان» داشت. چرا که حمل‌ونقل عمومی، شاهرگ زندگی روزمره مردم و شهراست و لاجرم ترمیم، بازسازی و البته نوسازی از جمله ضروریات فراموش شده در این زمینه می‌باشد. این ماجرا چنان حاد شده که اکنون برخی از یک پویش «سه شنبه‌های بدون خودروها و اتوبوس‌های پیر» سخن می‌گویند؛ انتظاری که دقیقا نشان‌دهنده وخامت وضعیت در این حوزه است.این پویش سعی دارد شهر را از سلطه خودروها رها کرده و انسان‌محور کند؛ یعنی کاهش اتکا به خودروهایی که درهمه‌جای شهر نفوذ کرده‌ و امان همه را بریده‌اند. چنین است که پای مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره سفرهای شهری، یعنی اتوبوس  و تاکسی‌رانی فرسوده به میان می‌آید؛ نیمی از ناوگان ۷ هزاردستگاهی فعال اتوبوسرانی، فرسوده است و اگر حمایتی از سوی دولت صورت نگیرد، در آینده‌ای نزدیک، ۹۰درصد ناوگان با عمر متوسط بالای ۱۲سال بسیارفرسوده قلمداد خواهند شد.
ناوگان حمل‌ونقل تهران با حدود ۷۹ هزار تاکسی، بعد از مکزیکوسیتی دومین ناوگان تاکسیرانی شهری در جهان است. به‌رغم وعده‌های مکرر مبنی بر نوسازی تاکسی‌های تهران، شبکه حمل‎ونقل عمومی پایتخت  در حال از دست دادن کارآمدی‌ خود است. تابستان گذشته معاون فنی و بهره‌برداری سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران، اعلام کرد نیمی از ناوگان تاکسی‌رانی پایتخت به سن فرسودگی رسیده‌اند.مدیرعامل اتحادیه تاکسی‌رانی‌های شهری کشور اعلام کرده۱۹۲ هزار دستگاه از ۳۱۸ هزار دستگاه تاکسی فعال در کشور، فرسوده است و این آمار در سال ۱۴۰۰ به ۲۴۲ هزار دستگاه خواهد رسید؛ این عدد یعنی ۷۳ درصد از کل تاکسی‌های کشور!
به‌رغم تاکید بر استانداردهای بین‌المللی در استفاده از خودروهای کم‌استهلاک و ایمن در بخش ناوگان تاکسی‌رانی، در کشور ما وضعیت برعکس است؛ بدین معنا که اغلب خودروهای فرسوده، وارد ناوگان تاکسی‌رانی می‌شوند و از زمان تشدید تحریم‌ها و افزایش قیمت خودرو در پی آن، تاکنون ناوگان تاکسی‌رانی کشورنوسازی نشده است.
عدم ارائه به‌موقع تسهیلات بانکی به رانندگانی که قصد نوسازی تاکسی‌های خود را دارند، هزینه زیادی بر دوش تاکسی‌داران می‌گذارد. با این‌حال، تاکسی‌رانان از نوسازی خودروها استقبال می‌کنند، چراکه باید بخش قابل توجهی از درآمد خود را صرف تعمیر و نگهداری از تاکسی‌های فرسوده کنند و نوسازی خودرو، مخارج تعمیر آن‎را از دوش آنان برمی‌دارد. تاکسی‌داران اگر بخواهند با این تاکسی‌ها در سطح شهر تردد کنند، هر روز از سوی دوربین‌های پلیس شناسایی و جریمه می‌شوند و اگر بخواهند معاینه فنی دریافت کنند، باید هزینه‌های سنگین تعمیرات خودرو را متحمل شوند. بنابراین، برای امرار معاش در وضعیت بغرنجی قرار دارند.

بر اساس مصوبه دولت، تاکسی‌هایی که ده سال از شروع فعالیت آن‌ها گذشته باشد، مشمول فرسودگی می‌شوند. طرح نوسازی تاکسی‌های فرسوده از ابتدای سال ۹۵ آغاز شده، اما تعداد تاکسی‌های فرسوده همچنان بسیار بالاست. به گفته مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌ شهری ایران، مشکلاتی مانند افزایش بی‌رویه قیمت خودرو و نبودِ تسهیلات مالی، روند نوسازی تاکسی‌های فرسوده را با مشکل مواجه کرده است. از سویی نیز فرسودگی خودرو‌ها از مهم‌ترین دلایل حوادث جاده‌ای است و اگر اقدامات مناسب در این زمینه انجام نگیرد، بیش از پیش شاهد تصادفات و تلفات خواهیم بود.