چرا ایران در پیمان‌های تجارت جهانی حضور فعالی ندارد؟

پیمان‎نامه تجارت، توافق جامع مالیات، تعرفه و تجارت است که اغلب شامل تضمین‌های سرمایه‌گذاری می‎باشد. امضای این پیمان‎نامه به کشورها کمک می‌کند با یکدیگر همکاری موثرتری داشته باشند. معمول‎ترین پیمان‌های تجاری، انواع تجارت آزاد به‌منظور کاهش (یا حذف) تعرفه‌ها، توازن و سایر محدودیت‌های تجاری در کالاهای مورد معامله بین طرفین امضاکننده است. بنابراین، پیمان‎نامه تجارت، به کشورها کمک می‌کند معاملات بُرد-بُرد با یکدیگر داشته باشند. اما نکته مهم قابل بررسی دراین‌جا، این است که درچند دهه گذشته در اغلب پیمان‌های جهانی، به ایران ارجاع یا اشاره نشده و نمی‌شود؛ یکی از پیش‌زمینه‌های ساختاری مهم برای حضور در پیمان‌های تجاری جهانی، داشتن روابط سیاسی مناسب با کشورهای مختلف جهان است؛ بنا به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین:«ایران از نظر سیاسی کشوری است که با قدرت‌های اقتصادی و سیاسی دنیا درگیر است؛ بقیه کشورها مایل نیستند که تنش و درگیری به پیمان‌هایی که با ما دارند کشیده شود. به همین دلیل در بیشتر پیمان‌های تجاری اصلاً به ما رجوع نمی‌شود، چراکه ما از نظر سیاسی پرتنش هستیم و این تنش می‌تواند به جمع کشورها کشیده شود.» وی در ادامه تاکید می‌کند که:«ما درهیچ حوزه‌ای چندان به روابط بین‌الملل اهمیت نمی‌دهیم. از طرف دیگر وارد پیمان تجاری شدن مستلزم داشتن یک رابطه سیاسی مناسب با آن کشورها است، ما این رابطه مناسب سیاسی را با بسیاری از کشورهای دنیا نداریم.»
کشور ما در حال حاضر با وجود نیاز به مراودات مهم تجاری با اغلب کشورها، هنوزعضو پیمان‌های منطقه‌ای، عضو WTO و پیمان‌های تجاری دوجانبه‌ نشده است، چنین انزوایی موجب شده ما درعرصه بین‌المللی تجارت، قدرت مانور نداشته باشیم، و معاملات ما با برخی کشورها، تنها بر توانایی برخی افراد متکی و متمرکز شده است-مسئله‌ای که موجب می‌شود ما بیشتر صادرکننده مواد خام و اولیه باشیم و نه تولیدشده در داخل کشور- در حالی‌که اقتصاد جهانی و به‌ویژه تجارت در میان کشورها، مدت‌هاست از شکل تجارت بدون برنامه خارج شده و بیشتر کشورهایی که سهم بزرگی از کیک تجارت جهانی دارند، در پیمان‌های چندجانبه، دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی عضویت دارند. استفاده از پیمان‌های دوجانبه، چندجانبه و بین‌المللی امروزه یک ابزار مناسب و ضروری برای توسعه تجارت کشورها است. ابزاری که ما بدون توجه به اهمیت بسیار مهمی که دارد، آن‌را به کناری نهاده و سهم خود را از کیک تجارت جهانی به‌شدت کاهش داده‌ایم.
همچنان که رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین هم اشاره کرده، اقتصاد ما، مانند اقتصاد اغلب کشورها، برای رشد و گسترش، نیازمند پیوند خوردن با اقتصاد بین‌المللی است،اگر اقتصاد خود را همچنان منزوی نگه داشته و از فضاهای بین‌المللی فاصله بگیریم، موجب به‌وجود آمدن این شائبه و دست‌آویز برای کشورهای دیگر می‌شویم که هرکس به هر دلیلی از ما خوشش نیامد، دور معامله تجاری با ما یک خط قرمز بکشد و به آسانی ما را تحریم کند.اما اگر سرمایه‌ها و بازارهای مادرعرصه معاملات جهانی بتوانند ارتباطات متقابل وبرنامه‌ریزی شده و منسجم شکل دهند، هر کشوری به‌راحتی نمی‌تواند دور سرمایه یا بازار ما خط بکشدو آن‌را جدا و منزوی کند.
اقتصاد هر کشوری، تحت هر شرایطی نیازمند ارتباطات گسترده و حضور در بازارها و پیمان‌های تجاری بین‌المللی است و شرایط زیست جهانی امروز، اقتضایی به‌جز این حضور فعال را نمی‎پذیرد؛ اکنون پس از 4 دهه، زمان آن رسیده که اقتصاد ما از بازآزمودن آزموده‎ها و اتکا به توانایی‎های فردی تغییر جهت داده و در عرصه‎های بین‎المللی توانایی‎های خاص یک کشور را به نمایش بگذارد.