بارش هايي با كمترين بهره وري

طي چند روز اخير شاهد بارش هاي خوبي در كل كشور بوديم، به گونه اي كه بسياري ازمناطق خشك هم پس از سال ها شاهد برف بودند و سفيدپوش شدن زمين هاي كشاورزي براي كشاورزان نويد بخش سال آبي خوبي بود.
مسلماً كمترين بارش ها براي كشوري همچون ايران كه در كمربند كويري و خشكسالي منطقه قرار دارد، غنيمتي ارزشمند است و اين موضوع مي طلبد تا ما بيشترين بهره وري از اين ميزان بارش ها را داشته باشيم.
متأسفانه ما در بحث مهندسی آب در كشورمان بسيار كم فروغ بوده ايم و در پاره اي از موارد حتي موجب آسيب به داشته ها و منابع آبي و زيست محيطي كشور شده ايم. ما براي بارش هاي فصلي و موسمي هيچ برنامه و زيرساخت فني و مهندسي نداريم و معدود سازه ها و كانال ها و حوضچه هاي تعبيه شده براي جمع آوري اين بارش ها اغلب كارايي و يا جانمايي مناسبي ندارند.در شمال كشور طي ايامي كه برف سرتاسر كشور را فراگرفته بود، ميزان بارش ها به بيشترين حد ممكن خود طي كل سال گرديد، اما به گفته كارشناسان آبي تمام اين بارش ها هرز رفته يا در نهايت به درياي خزر سرازير شده اند.
اين درحالي است كه ما در برنامه هاي مختلف تأمين آب در حوزه مصرفي و صنعتي در برخي استان ها برنامه هاي پرهزينه اي را براي انتقال آب از درياي خزر در دست تصويب و اجرا داريم!. متأسفانه در اين فصل سال اين بارش ها حتي براي زمين هاي كشاورزي نيز بهره چنداني ندارد، چرا كه در پايان فصل زمستان هستيم و هنوز وقت كشت و كار محصولات فصلي نيست و اين آب ها تبديل به هرزآب مي شوند.
درصورتي كه با برنامه ريزي و بهره گيري از توان مهندسي و كنترل آب مي توان سرمايه ارزشمندي را براي روزها و ماه هاي آينده داشته باشم. نمونه اين اقدامات را مي توان در تركيه مشاهده كرد كه عليرغم داشتن آب و هوايي مرطوب و بارش هاي مداوم در تمامي فصول سال، تمام تمركز خود را بر جمع آوري بارش ها و هدايت آب هاي سطحي و حتي مديريت آب هاي زير زميني نموده است.
سدسازي هاي متعدد در مجاري اصلي و كنترل آب هاي رودخانه اي به قدري براي اين كشور اهميت پيدا كرده است كه موجب نارضايتي ديگر همسايگان پايين دست را نيز به همراه داشته است. مهندسي آب در تركيه بر پايه مديريت بارش و كنترل منابع آبي است؛ به گونه اي براي تقويت و افزايش دارايي هاي منابع زيرزميني اقدام به حفر حوضچه هاي موقت بر سر مجاري بارشي مي نمايد تا اين آب هاي جمع آوري شده با در نظر گرفتن ورودي سفره هاي زير زميني به اين بخش منتقل شود.
باز جالب تر اينجاست كه كشوري با اين حجم پرآبي به سبب بهره بيشتر از منابع آبي خود و استفاده از آن در حوزه هاي كشاورزي و صنعتي و خانگي، الگوي مصرف خود را به گونه اي تغيير داده است و آب آشاميدني در لوله كشي هاي خانگي نيست و مردم مجبورند براي آب خوراكي آن را با قيمتي مشخص به صورت گالني يا ليتري بخرند.
درحوزه مصرف كشاورزي آب با تقسيم بندي در كشت محصولات پربازده و كم آب بر به گونه اي تقسيم شده اند كه محصولاتي همچون هندوانه به عنوان محصولي وارداتي براي آنها محسوب مي شوند. و مجدد از پس‌آب هاي كشاورزي و خانگي با اندكي تصفيه آب مورد نياز صنعت را تأمين مي كنند.
حال مجدد به وضعيت مديريت و مهندسي آب در كشورمان بازگرديم تا ببينيم چگونه و به چه راحتي اين ثروت طبيعي به لحاظ مصرف و به لحاظ كنترل و هدايت منابع آبي از دسترس ما خارج مي شود و در خوشبينانه ترين حالت ممكن است آب شيرين ما به دريا و درياچه هايي بريزد كه كيفيت مصرف را نداشته باشند. حفظ و تقويت منابع آبي براي كشوري كه بحران آب دارد امري حياتي است كه بايد از سوي سياستگذاران كلان كشور مورد توجه قرار گيرد.