نابغه‌ ایرانی که نامش در کنار نام نیوتن و پاسکال ثبت شده است

قسمت پایانی
 خیام و نجوم
خیام گاه شماری ایران را تغییر داد و بعد از اصلاح آن مدار گردش کره زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد.
خیام توانست طول سال را با دقت بسیاری به دست آورد. او متوجه شد که ۱۰۲۹۹۸۳ روز می‌تواند  ۲۸۲۰ سال را به وجود آورد که نهایتا طول هر سال اعتدالی را ۳۶۵.۲۴۲۲ روز تا هفت رقم معنی‌دار به دست آورد ولی امروزه برای این عدد به دست آمده ارقام اعشاری بیشتری را استفاده می‌کنند.
سال اعتدالی به معنای مقدار زمانی است که طول می‌کشد تا خورشید از اعتدال بهاری تا اعتدال بهاری دیگری را طی کند که در واقع مبنای تقویم خورشیدی است. امروزه می‌دانیم که هر سال اعتدالی حدود ۳۰ دقیقه افزایش می‌یابد و میانگین طول سال اعتدالی ۳۶۵.۲۴۲۱۸۹ روز محاسبه شده است که در واقع با هفت عدد معنی‌دار ۳۶۵.۲۴۲۲ روز خیام تفاوت زیادی نمی‌کند و حتی می‌توان گفت که دقیقا یکی است. همچین طول سال اعتدالی بسیار آرام‌تر از چیزی که فکر می‌کنیم افزایش می‌یابد و از هزار سال پیش تاکنون تفاوت چندانی نکرده است.
در کره آسمان دوازده صور فلکی خاصی وجود دارند که در علوم زمین مرکزی باستانی مدار گردش خورشید را به دور زمین تشکیل می‌داد که به آنها بروج فلکی گفته می‌شود. هر ماه در تقویم خورشیدی شامل تعداد روزهایی است که طول می‌کشد تا خورشید از یک صورت فلکی خاص عبور کند و این مدت زمان به طور میانگین سی روز محاسبه شده است.
هر ماه در تقویم جلالی خیام دقیقا شامل تعداد روزهایی بود که خورشید از هر برج عبور می‌کرد و خطای تقویم را کاهش می‌داد. این تقویم دوره کبیسه‌گیری ۳۳ ساله خاص خود را داشت، به طوری که ۲۵ سال ۳۶۵ روزه و هشت سال ۳۶۶ روزه را شامل می‌شد. این تقویم که مبدا آن تاج‌گذاری ملک‌شاه سلجوقی است تا دوران قاجاریه تقویم رسمی ایران محسوب می‌شد تا اینکه بعدها میرزا عبدالغفارخان نجم‌الدوله از تقویم خیام توانست تقویم امروزی هجری شمسی را بر مبنای هجرت پیامبر استراج کند که با مقبولیت بیشتری از سمت مردم مواجه شد و چندین دهه بعد تقویم رسمی ایران شد.کارهای علمی خیام موجب شد تا یکی از حفره‌های ماه به نام وی و در سال ۱۹۸۰ سیارکی به نام "Omar Khayyam ۳۰۹۵" نامگذاری شده است.
قدیمی‌ترین کتابی که نامی از خیام به میان آورده و نویسنده اش هم عصر او بوده "چهار مقاله" نظامی عروضی است که خیام را در زمره منجمین گنجانده. هرچند بزرگانی چون جورج سارتن حکیم نیشابور را از ریاضیدانان بزرگ می‌دانند.
*ایسنا