اصفهان و تهدید فرونشست زمین

بنا به تعریف یونسکو، فرونشست عبارت است از فروریزش و یا نشست سطح زمین که به علت‌های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می‌دهد. به‌طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که می‌تواند با بردار اندک افقی همراه باشد، گفته می‌شود.عوامل متعددی باعث ایجاد این پدیده می‌شوند؛ از جمله انحلال، آب‌شدگی یخ‌ها و تراکم نهشته‌ها، حرکت آرام زمین و خروج گدازه و یا عملیات انسانی نظیر معدن کاری یا برداشت آب زیرزمینی و نفت، برداشت و استخراج مواد معدنی، ریزش سازه‌های زیرزمینی مانند تونل‌ها و یا ایجاد حفرات در اثر انحلال و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، نفت و گاز.
این در پی اخبار فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور از جمله تهران، خبر از فرونشست زمین در شهر تاریخی اصفهان به گوش می‌رسد؛ اتفاقی که آثار تاریخی و باستانی این شهر را تهدید می‌کند. اصفهان به‌عنوان یکی از استان‌های با زون خطر بالای فرونشست زمین در منطقه‌ای دشت‌گونه بنا نهاده شده است. زمین این استان دارای ۱۷ گسل مهم است که هر کدام از آن‌ها مانند تهدیدی بزرگ برای حیات انسان‌ها و موجودات، بنا‌های تاریخی، منازل مسکونی، تأسیسات و زیرساخت‌های مهم اقتصادی است. فرونشست زمین در مرکز و بسیاری از مناطق شهر اصفهان هر چند میلی‌متری پیش می‌رود، اما فروچاله‌ها جنوب این شهر را نیز تهدید می‌کند.در برخی از مناطق این شهر تا ۱۹سانتی‌متر نیز فرونشست مشاهده شده و البته در مناطق ۱۲ و ۱۱ نسبت به سایر مناطق شهر بیشتر هم هست.
به گفته مدیرکل زمین شناسی مرکز اصفهان در سال ۹۵ فقط ۲ درصد مساحت استان بالغ بر ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتر مربع درگیر فرونشست زمین بود اما آخرین مطالعات نشان می‌دهد حدود ۱۰ هزار کیلومتر مربع استان یعنی ۱۰ درصد آن به‌صورت خطرناک و بسیار جدی درگیر فرونشست شده است. وی خاطرنشان کرد:«هنوز هفت دشت اصفهان به‌طور کامل در زمینه فرونشست زمین، پایش نشده‌اند که اگر این کار انجام شود احتمال افزایش سطح درگیر این پدیده در استان به ۱۵ درصد وجود دارد.»
یکی از اعضای هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استاندر مورد بنا‌های تاریخی و به‌ویژه پل‌های تاریخی اصفهان که تحت تأثیر پدیده فرونشست هستند، می‌گوید: «در این زمینه باید توجه داشت که ترک‌هایی در این بنا‌ها دیده شده و گزارش‌هایی نیز در این زمینه داشته‌ایم.»
به نظر می‌رسد وزارت میراث فرهنگی و گردشگری باید چنین گزارش‌هایی را به‌شدت جدی گرفته و هرچه سریع‌تر اقدامات پیشگیرانه و ترمیم و مرمت و استحکام‌سازی این بناها را در دستور کار خود قرار دهد؛ چرا که اصفهان یکی از قطب‌های مهم میراث فرهنگی و تاریخی و گردشگری کشورمان است و نمی‌توان به سادگی از کنار چنین تهدید بزرگی عبور کرد و با وجود گزارش کارشناسان مختلف، آن‌را نادیده گرفت.