نشست زمين در تهران به مرحله بحران رسيده است

آذر فخري
برداشت آب از سفره‌هاي زير زميني، موجب شده نه فقط دشت‌هاي اطراف تهران، بلكه نواحي داخل شهر نيز دچار فرونشست شوند. اين فرونشست‌ها بسته به جنس خاك، در نواحي مختلف متفاوت است، و از جنوب تهران تا شمال آن متفاوت است. فرونشست زمین در دشت شهریار در جنوب غرب تهران و جنوب شهر قدس به حداکثر ۳۵ سانتی‌متر در سال و در منطقه ورامین و جنوب تهران به حدود حداکثر ۲۵ سانتی‌متر در سال می‌رسد. این مسئله در استان تهران، به‌ویژه در ۳۷ سال گذشته موجب مشکلات جدی زیرساختی شده است.
به گفته رئیس گروه آب زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی:«اگر درباره نرخ سالیانه فرونشست شهر تهران پرسیده شود، عدد
 ۳۶ سانتی‌متر بیان می‌شود و این در حالی است که داده‌های مطالعات
 انجام شده سازمان زمین‌شناسی نشان می‌دهد که در مدت ۱۵ سال مطالعه نرخ سالیانه فرونشست در کلانشهر تهران ۱۷ تا ۲۴ سانتی‌متر است.» از آن‌جایی که مناطق شمال تهران دارای رسوبات درشت دانه هستند، خاک این مناطق بر خلاف رسوبات ریزدانه مناطق جنوب شهر تهران متراکم نمی‌شود؛ از این رو فرونشست در چنین مناطقی قابل مشاهده نیست.
در منطقه 16 تهران، برخي فرونشست‌ها، خساراتي به مردم وارد كرده است؛ معاون فنی و عمران شهردار منطقه۱۶ در این‌باره می‌گوید: «این محدوده‌ها در امتداد مسیر قنات‌ها هستند که با برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شده و خالی مانده‌اند و نهایتاً باعث بروز پدیده فرونشست می‌شوند.»
همين مشكل در مورد منطقه۱۷ هم صادق است؛ اين منطقه از نظر جغرافیایی کاسه‌ای شکل است و سرریز آب‌های سطحی مناطق بالادست (مناطق۵، ۹و۱۰) وارد آن می‌شود. معاون فنی و عمران شهردار منطقه۱۷ مي‌گويد:«این منطقه به دلیل شیب طبیعی زمین دارای رشته قنات‌های پراکنده و غیرقابل شمارش است، این قنات‌ها در گذشته آب داشتند، اما خشک شدن آن‌ها اکنون یک تهدید برای فرونشست زمین
محسوب می‌شود.»
كارشناسان معتقدند اين نواحي بايد به‌صورت فنی با شفت و آهک، آرماتوربندی و پرکردن با سیمان مرمت شوند، اما پیشگیری از اتفاقاتی هم‌چون کم شدن سفره‌های آب زیرزمینی، لرزش‌ها و فرسایش خاک
حدس زدنی و قابل پیش‌بینی نیست.  
يك استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در مورد مخاطراتي كه تهران را تهديد مي‌كند مي‌گويد:« در کل، حدود ۱۲۰ کیلومتر خط راه‌آهن و
 ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو، حدود ۲۰۰ کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود ۲۳۰۰ کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی،
۲ انبار مواد نفتی و سوختی و ۴۴ جایگاه پمپ بنزین و ۱۵ جایگاه
پمپ گاز، ۷ ایستگاه گاز، ۳۰ کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از
 ۷۰ کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از ۲۰۰ کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارند.»