هشدار درباره فرونشست زمین؛ کاهش ۱۴۰ میلیارد مترمکعب آب در آبخوان‌ها

یک مقام مسئول با هشدار نسبت به ابعاد فرونشست زمین گفت: طی سال‌های اخیر حدود ۱۴۰ میلیارد مترمکعب آب از آبخوان‌های کشور از دست رفته و این روند سالانه ۶۰ سانتی‌متر افت ایجاد می‌کند.
علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با مهر اظهار کرد:اکنون همه مردم واقف شده‌اند که پدیده فرونشست زمین با آب‌های زیرزمینی در ارتباط است؛ به این معنا که هرچقدر آب زیرزمینی در لایه‌های زیرین زمین پایین می‌رود، به همان نسبت سطح زمین نیز پایین می‌آید و اصطلاحاً به این پدیده «فرونشست زمین» گفته می‌شود.
وی افزود:اگر روند کاهش آب‌های زیرزمینی را به عنوان علت اصلی فرونشست زمین در کشور فرض کنیم، لازم است یادآوری کنیم که از اواسط دهه ۵۰ که کاهش منابع آب زیرزمینی در کشور آغاز شد، این پدیده نیز شکل گرفت و نخستین آثار فرونشست زمین در حوالی رفسنجان کرمان گزارش شد. آن زمان که فناوری تصاویر ماهواره‌ای در دسترس نبود، این پدیده به صورت «لوله‌زایی» نمایان شد؛ یعنی لوله‌های چاه به دلیل پایین رفتن سطح زمین، از سطح زمین بیرون می‌زدند و همین موضوع گزارش شد.
رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت:رفتار قابل ملاحظه کاهش منابع آب زیرزمینی در کشور، به طور جدی از اواسط دهه ۷۰ آغاز شد و این روند تاکنون ادامه یافته است. این کاهش به‌واسطه دو عامل مهم تشدید شده است؛ نخست کاهش نزولات جوی و دوم تغییر شکل نزولات از برف به باران‌های ناگهانی و سیلابی. این دو پدیده تأثیر بسیار زیادی در تغذیه آبخوان‌ها دارند؛ چرا که هرچه این تغذیه تدریجی‌تر باشد، مانند زمانی که برف در دامنه‌ها به تدریج ذوب می‌شود، فرصت کافی برای نفوذ آب به زیرزمین ایجاد می‌شود.
وی افزود: اکنون اغلب ساکنان شهرها از جمله تهران به یاد دارند که حدود ۲۰ سال پیش میزان بارش برف قابل مقایسه با امروز نبود و در بسیاری از مناطق دیگر اثری از برف دیده نمی‌شود. این امر سبب شده است که آب ناشی از بارش‌ها به صورت روان‌آب جاری شود و فرصت نفوذ به لایه‌های آب زیرزمینی را از دست بدهد و در نتیجه زمینه شکل‌گیری فرونشست فراهم شود.
بیت‌اللهی ادامه داد:علاوه بر این، رشد جمعیت، افزایش تقاضا برای کشاورزی، توسعه صنعت، مکان‌یابی صنایع و نیروگاه‌ها و موارد مشابه، همگی نیاز آبی عظیمی را ایجاد کرده‌اند که با میزان تغذیه آبخوان‌ها در تعادل نیست. به همین دلیل تاکنون حدود
۱۴۰ میلیارد متر مکعب آب از دست رفته و به طور متوسط سطح آب زیرزمینی در آبخوان‌های کشور سالانه حدود ۶۰ سانتی‌متر کاهش یافته است که در برخی مناطق این کاهش تا یک و نیم متر نیز می‌رسد.
وی در پایان گفت: این افت سطح آب زیرزمینی، همانند میوه‌ای که آب درون خود را از دست می‌دهد، باعث می‌شود سطح زمین مچاله شده و پایین برود و لایه‌های آبخوان نیز فشرده شوند.