نيم‌نگاهي هشداردهنده به مقوله فرزندآوري

ازدواج و فرزندآوري به يكي از معضلات مهم جمعيتي ما تبديل شده، معضلي كه بسياري از كارشناسان و برخي از مسئولان مدتهاست درباره آن هشدار مي‌دهند و برخي ديگر از مسئولان از مردم مي‌خواهند كه توجه بيشتري به امر ازدواج و زاد و ولد داشته باشند. در صورت قرارداشتن در يك شرايط اقتصادي مناسب، در وضعيتي كه جوانان علاوه بر داشتن يك شغل مناسبِ حداقلي، شرايط آسان و ارزان هم براي ازدواج داشتند، مي‌شد از آنان انتظار داشت كه با تشكيل خانواده، آنان نيز در مسير جلوگيري از كاهش زاد و ولد گام بردارند. اما مشكلات و معضلات مبتلابه اقتصادي در جامعه ما به گونه‌اي است كه اغلب جوانان هنوز شغل مناسبي ندارند كه با درآمد آن بتوانند يك زندگي دو نفره را بچرخانند و خيلي دير به چنين شرايطي دست مي‌يابند. اگر توانستند با هر وام و قرضي، خانواده‌اي تشكيل دهند، تا مدت‌ها درباره فرزندآوري فكر نمي‌كنند؛ هم هزينه نگهداري و تربيت فرزند گران است و هم مالكان ترجيح مي‌دهند خانه‌هاي خود را به زوج‌هاي بدون يا تك فرزند، اجاره دهند. چنين است كه علاوه بر مشكلات ديگر، شرايط جامعه، شغل، ميزان درآمد، هزينه كردهاي نجومي براي ازدواج و اجاره خانه و ... از جمله موانع مهم فرزندآوري هستند.  
در طول 5 سال گذشته روند شتابان کاهش تولدها آغازشده  و از یک‌میلیون و ۵۷۰ هزار تولد در سال ۹۴ به یک‌میلیون و ۱۹۶ هزار تولد تا پایان سال ۹۸ رسیده‌ایم! شورای عالی انقلاب فرهنگی هم با ارائه گزارشی، زنگ خطر را به صدا درآورده ورشد جمعیت را کمتر از یک درصد اعلام كرده است؛ كمتر از يك درصد در واقع نشان دهنده رشد منفي جمعيت ماست.
 اما داستان فرزندآوري ايرانيان مهاجردر آن‌سوي آب‌ها و در كشورهاي ديگر، به گونه‌اي ديگر است؛ به گفته مدیرکل امورهویتی ایرانیان خارج از کشور سازمان ثبت احوال ایران، بیش از ۱۲ هزار تولد در میان خانواده‌های ایرانی خارج از کشور ثبت شده است. پرسش مهم در ارتباط با چنين خبري، اين است كه چرا ايرانيان مهاجر خارج از كشور در ميزان فرزندآوري، بسيار جلوتر از ايرانيان در داخل كشور هستند؟ چه عواملي در خارج از كشور موجب شده كه ايرانيان مهاجر، علاقه و تمايل بيشتري به فرزندآوري داشته باشند و درست در سالي كه در داخل كشور با رشد منفي جمعيت مواجهيم، ايرانيان مهاجر در كشورهاي ديگر 12 برابر بيشتر فرزندآوري داشته‌اند؟ آيا اين وضعيت به شرايط خاص اقتصادي و حمايت از خانواده كشورهاي مقصد مربوط است؟ مي‌دانيم كه شهروندان كشورهاي توسعه يافته، وضعيت اقتصادي بهتر و باثبات‌تري نسب به كشور ما دارند، ضمن اين‌كه سبدهاي حمايتي خانواده برخي از اين كشورهاي توسعه يافته اعم از مرخصي زايمان طولاني براي هر دو والد با پرداخت دستمزد تا تهيه انواع وسايل و امكانات مورد نياز خانواده‌اي كه تازه صاحب فرزند شده و نيز در نظر گرفتن مشوق‎هاي مالي قابل توجه، تا حدود زيادي پروپيمان است و حتي در دوران پاندمي كرونا، اين حمايت‌ها نه تنها قطع نشده كه سعي شده تا حدامكان براين حمايت‌ها افزوده شود.گرچه ذكر اين نكته هم ضروري است كه اغلب ايرانيان خارج از كشور براي دستيابي سريع به تابعيت كشور مقصد، از فرصت فرزندآوري در آن كشور استفاده مي‌كنند .
اما آنچنان كه معاون امورجوانان وزارت ورزش و جوانان گفته است:«شیوع کرونا خللی برای گروهی از جمعیت ایران ایجاد می‌کند که تا 50 سال با آن دست به گریبان خواهیم بود. علاوه بر این‌که شاهد کاهش آمار ثبت ازدواج در کشور خواهیم بود، افرادی که قصد آغاز یک رابطه منجر به ازدواج داشته‌اند نیز با بن‌بست مواجه می‌شوند و باید شروع مقدمات ازدواج را به چند ماه بعد موکول کنند و شاید ازدواج آن‌ها نیز به سال آینده نیز نرسد که باز هم بر ازدواج‌های سال بعد تاثیر منفی می‌گذارد.»

نکته مهم‌تر اين كه با وجود گذشت 6 سال از زمان ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت، دولت همواره به بهانه بار مالی، اجرای این سیاست‌ها را به تعویق انداخته و آن‌طور که خبرگزاری فارس روایت کرده، دولت در تازه‌ترین و عجیب‌ترین اقدام خود اعلام کرده «از این به بعد به موالید جدید یارانه پرداخت نمی‌کند، مگر این‌که وزارت تعاون و یا سازمان هدفمندی یارانه‌ها لزوم پرداخت آن را تشخیص بدهد. و اين در حالي است كه تنها حمايت مالي كه دولت از خانواده‌ها مي‌كند همين ميزان حداقلي يارانه و طرح كمك معيشتي است كه آن‌هم مواليد تازه با تائيد وزارت تعاون، از آن بهره‌مند خواهند شد.