همسایگان جنوبی خلیج فارس و زخمی کهنه

آنچه یک کشور را قوی می کند،داشتن همسایگانی همراه،متمدن و توسعه یافته است. بدون زمینه چینی به این نکته اشاره می کنیم که ایران در مورد همسایگانش عملکرد مناسبی جهت همراه سازی آنها با خود نداشته است. روی سخن با همسایگان سنتی و جنوبی کشور است که بعضاً قرابت های فرهنگی،مذهبی و حتی نژادی با ما دارند. هرچند که وضعیتمان با همسایگان غربی و شرقی و شمالی نیز بهتر از همسایگان خلیج فارس نیست، اما اهمیت خلیجی ها همواره بیش از بقیه بوده است.
ایران و عربستان سعودی به عنوان دو قدرت منطقه ای از دیرباز به عنوان نقطه ثقل تحولات و موازنه قوا در منطقه بوده اند و درحال حاضر سال هاست که این روابط به تیرگی کشیده و این موضوع هزینه های فراوانی برای طرفین داشته است که متاسفانه آسیب های طرف ایرانی به سبب تعاملات گسترده ریاض با کشورهای دنیا و تلاش برای انزوای رقیب، بیشتر بوده است.
در قضیه هسته ای ایران و مذاکره با آمریکا و غرب و شکل گیری برجام مشاهده کردیم اعراب به رهبری عربستان به سبب آنچه نگرانی از وضعیت قدرت گیری ایران در حوزه هسته ای و برهم خوردن توازن قوا به نفع ایران در منطقه بود، به شدت در این زمینه کارشکنی کردند و به سبب رهاکردن آنها از سوی ایران در راستای اعتماد سازی، در مسیر اسرائیل قرار گرفتند و صدایی واحد از تلاویو و ریاض و دیگر کشورهای عربی شنیده می شد.
این عملکرد نامناسب از سوی ما به عنوان عدم حسن همجواری باعث شده تا امروز لابی های مختلف خواست خود را از جانب کشورهایی همچون فرانسه به عنوان عضوی از تیم مذاکره کننده مطرح کنند. اخیراً
امانوئل ماکرون درمورد مذاکرات آتی با ایران اعلام داشته که عربستان نیز حضور داشته باشد و دیگر ما اشتباه سال 2015 را نباید تکرار کنیم.
مراد از طرح این موضوع تایید و حمایت از حضور عربستان در مذاکرات احتمالی نیست، اما مراد این است که ما می بایست خودمان مسئله و دغدغه همسایگان را مرتفع سازیم تا اعتماد لازم میان طرفین به وجود آید. اینکه همواره خود را بی نیاز از همسایگان بدانیم و با نوعی نگاه از بالا به پایین به آنها بنگریم، عملاً خود را در تنگنای دیپلماتیک قرار داده ایم و بسیاری از مسیرهای تعاملی را بر روی خود می بندیم.
اینکه ایران با عربستان و دیگر همسایگان جنوبی خلیج فارس ارتباط نداشته باشد ضرری برای آنها نخواهد داشت و اتفاقاً به بهانه نگرانی از رفتارهای ایران، ارتباطات نظامی و مالی خود را قدرت های خارجی گسترده می کنند و این موضوع چه به لحاظ منطقه ای و چه به لحاظ مناسبات جهانی به نفع ایران نیست. چرا که نفوذ و حضور قدرت های خارجی در منطقه و حتی حضور اسرائیل در کشورهای عربی، خطری به مراتب
جدی تر از تنش با همسایگان خواهد بود.
ما داعیه تسلط و مدیریت امنیت خلیج فارس را داریم و مسئولان کشورمان اعم از نظامیان و غیرنظامیان بر ضرورت حفظ امنیت این منطقه به دست خود کشورها تاکید مدام دارند، اما به هیچ وجه به این نکته توجه نمی شود که داشتن قدرت برتر نظامی در منطقه به تنهایی کافی نیست و اگر اعتماد سازی و همراه سازی همسایگان در دستور کار قرار نگیرد، عملاً یک رقابت تسلیحاتی در منطقه ایجاد خواهد شد و این هزینه قدرت افزایی نظامی برای ما را هم سنگین تر می کند.

در وضعیت کنونی نیز به نظر می رسد اگر دولت و دستگاه دیپلماسی کشور به دنبال تعامل و ایجاد دریچه های دیپلماتیک بر سر رفع تنش ها و اختلافات هستند، بهتر است که ابتدا از درون منطقه شروع کنیم و با کاهش هزینه ها در داخل منطقه، با قدرت بیشتری به مصاف مذاکرات
فرامنطقه ای برویم. هنوز در کشورمان نیروها و شخصیت هایی حضور دارند که به شخصه قادرند به عنوان میانجی گر تجدید روابط عمل کنند، ضمن اینکه ما درون منطقه نیز شرکایی سنتی در میان کشورهای عربی داریم که می توانند با شیخوخیت خود زمینه رفع اختلافات را فراهم سازند. هرچقدر که این وضعیت ایستا را حفظ کنیم و عزمی برای تغییر آن در دستور کار قرار نگیرد، عملاً به ضرر ما خواهد بود.

hamidasgari2020@yahoo.com