بزرگترین دریاچه جهان، در وضعیتی نگران کننده

دریاچه خزر گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین نامیده می‌شود و بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است. این دریاچه در محاصره پنج کشور ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان قرار گرفته و همین امر رفته‌رفته بر وخامت وضعیت خزر، افزوده و زیست جانوری آن را تهدید می کند. یکی از مهم‌ترین تهدیدهای خزر «منابع آبی» است، به‌خصوص در قسمت جنوبی که بیشتر آب‌های آن در سمت کشور ایران واقع شده است. در چهاردهه اخیر موج سدسازی‌های گسترده روی بیشتر رودخانه‌هایی که به دریای خزر می‌ریختند تبدیل به عاملی تهدیدکننده برای این دریاچه شده است. همراه شدن عواملی هم‌چون تغییر اقلیم و خشکسالی ایران در دهه اخیر باعث پس‌روی شدید آب در ساحل جنوبی خزر شده است.تغییرات اقلیمی که در پی آن حجم آب رودخانه‌هایی که به دریای خزر سرازیر می‌شوند کاهش پیدا می‌کند از عمده تهدیدهای جدی خزر است. بسیاری از این رودخانه‌ها در حال حاضر از آب خالی شده یا فصلی شده‌اند. رودخانه گرگان یکی از مهم‌ترین‌ها است.از سویی دیگرآلودگی‌های وارد شده به دریای خزر از طریق ورود فاضلاب‌های شهری و پساب‌های صنعتی، سموم کشاورزی، موجب مسمومیت گونه‌های جاندار مختلف در دریاچه شده، آلودگی‌های نفتی که بیشتر از سمت روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان وارد دریای خزر می‌شود زیستگاه آبزیان و به‌خصوص فوک خزری را در معرض تهدید قرار داده است.
مدیر مرکز حفاظت از فوک کاسپین در ایران، می‌گوید: «از میان تمام لاشه‌های فوک خزری بررسی شده تقریبا تمام آن‌ها آثار آلودگی‌های نفتی در بدن خود داشته‌اند. برای جاندارانی که در نزدیکی محل این آلودگی‌ها زندگی می‌کنند این آلودگی‌ها حاد بوده و پخش شدن آن در کل 
دریاچه خزر که به آب‌های آزاد راه ندارد به‌‌صورت مسمومیت مزمن خود را نشان می‌دهد که می‌تواند سیستم ایمنی بدن موجودات را ضعیف کند.» برای نمونه در سال ۲۰۰۰، لاشه ۱۰ هزار فوک در سواحل پنج کشور خزر کشف شد که بر اثر مسمومیت‌های نفتی تلف شده بودند.
در تحقیقات انجام شده توسط محققان روی آبزیان دریاچه خزر آلودگی‌های رادیواکتیو هم در سال‌های گذشته مشاهده شده. این آلودگی‌ها که حتی در رسوبات دریاچه خزر وجود داشته، مرتبط با زباله‌های اتمی مربوط به شوروی سابق است.
 پس‌آب‌های صنعتی مثل آلودگی‌های جیوه و سرب نیز از جمله مهم‌ترین خطرهای تهدیدکننده خزر است. منشأ این آلودگی‌ها وجود کارخانه‌های متعدد در حاشیه خزر می باشد. 
ولی مهم‌تر از فوک خزری، نابودی بیش از ۹۰ درصد از ماهیان خاویاری با نام «فیل‌ماهی» در سواحل «ایران» است. گونه‌ای که خاویار مشهور ایران از آن بهره‌برداری می‌شود.
صید تجاری این نوع ماهی در ایران در سال‌های گذشته متوقف 
شده است ولی نحوه صید برای حفظ و نجات آن نیز کارشناسی نیست. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌ زیست ماهیان خاویاری (بلوگا) دریای خزر را در فهرست گونه‌های در معرض انقراض بسیار جدی قرار داده است.