ايران از مسير ريلي جاده ابريشم جا ماند

مسير ريلي جاده ابريشم، چندي پيش افتتاح شد و اولين قطار باري تركيه در اين مسير بدون عبور از ايران، به مقصد خود در چين رسيد. در حالي‌كه قرار بود طي پروژه «يك كمربند، يك راه» كه در سال 2013 از سوي چين پيشنهاد داده شد، ايران نيز به‌عنوان يك منطقه ژئوپوليتيك و ژئواستراتژيك، در كنار كشورهاي آذربايجان، گرجستان، تركمنستان و ... در اين طرح مشاركت كند. قراراست تا سال 2050، در اين طرح بلندپروازانه، 60 كشور سهيم شوند.اما در افتتاح نخستين كريدور آن سهمي از كشور ما ديده نمي‌شود.  بدين معنا كه اين مسير ريلي از بخشي از جاده ابريشم كه در ايران قرار دارد، عبور نمي‌كند، و اين تقريبا به معناي حذف ايران از اين پروژه عظيم است.
در هزاره سوم، آسیا به‌عنوان یک قاره پهناور با تحولات جدیدي روبه‎رو است و مدتي است بازیگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي براي رسيدن به اهداف خود در مناطق مختلف این قاره پهناور، طرح‌هاي جدیدي ارائه داده‌اند. يكي از اين طرح‌هاي بسيارمهم، مسير ريلي جاده ابریشم است كه قراراست طي آن شـرق آسیا به آسیاي مرکزي، آسیاي مرکزي به غرب آسيا و غرب آسیا به مدیترانه و شـرق اروپـا متصل شود. اين طرح كه اولين‌بار توسط چين مطرح شد، بـدون ملاحظـات ایـدئولوژیک و بـر مبنـاي واقعیـت‌هـاي ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک، سازماندهی شده، احیاي جاده ابریشم قـدیم و توسـعه آن‌را مدنظر داشت. این طرح با هدف اعمال سیاست‌هاي دوستانه در قبال کشورهاي همسایه و ارائه بازده برد-برد براي همه کشورهاي منطقه و هم‌چنین جهان معرفی شد.
طرح جاده ابریـشم جدیـد به دلیل ایجاد تغییرات متعدد و ملموس بر منطقه، تمـامی کـشورهاي واقـع دراین مسیر را دستخوش تحول عظـیم خواهـد كرد؛ همگرایـی اقتـصادي، شـکوفایی و رونـق اقتصادي کشورهاي منطقه، بروز چالش‌هاي امنیتی جدید و طبعا ضـرورت چـاره‌اندیـشی و یافتن راهکارهاي مقابله با آن‌ها و هم‌چنین قدرت‌سازي براي کشورهاي حاضر در این طـرح، ازدستاوردهاي تحقق این طرح عظیم خواهد بود.
اما فعلا، ايران با تمام اهميت ژئوپوليتيكي كه در اين طرح داشت، غايب بزرگ اين مسير ريلي است. رئیس كمیته حمل‎ونقل مجلس شورای اسلامی در سال 97،  با اشاره به این‎كه لازم است نقدینگی از معاملات صوری به سمت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها هدایت شود، گفته بود:«تعلل در تكمیل مسیر ریلی غرب به شرق در كشور، ممكن است ایران را از مسیر ریلی جاده ابریشم حذف كند.»
نيز در همان سال رئیس راهبردی فدراسیون حمل‌ونقل و لجستیک ایران، به مشکلاتی اشاره كرده بود که در ایران برای سرمایه‌گذاران و حمل‌ونقل بین‌المللی و تعدد مقررات مربوط به این حوزه‌ها وجود دارد و همین مسئله می‌تواند منجر به حذف نقش ایران از جاده ابریشم جدید شود. و باز در همان سال، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکیه، معتقد بود:«اگر اتفاقی بیفتد که سهم ایران از تجارت جاده ابریشم کم شود، مشکل از خود ما بوده که با بی‌اهمیتی به این جاده، روان‌سازی ترانزیت را در اولویت قرار نداده‌ایم.»
به هر حال، مناقشات بسياري در داخل كشور و در ميان مسئولان مختلف وجود داشته كه نتيجه همه اين مناقشات؛ بدون ارائه راهكار و چاره‌انديشي و عدم اهميت به ديپلماسي حمل‎ونقل از سوي ايران، اينك كار را به‎جايي رسانده كه ايران از اين مسير ريلي، سهمي ندارد.
برخي کارشناسان، سرمایه‌گذاری ناکافی ایران در توسعه جاده‌ها، راه‌آهن و بنادرايران را دلیل اصلی تغییر مسیر ترانزیت کالا میان آسیا و اروپا می‌دانند. البته در مقابل منتقدان این رویکرد بر این باورند که حذف ایران از جاده جدید ابریشم تحت تاثیر فشار سیاسی آمریکا بر چین بوده است.
برخي دیگراز صاحب‌نظران معتقدند، ایران به جاي سرمايه‌گذاري بر سهمش در جاده ريلي ابریشم، همراه با سرمایه‌گذاری چين، صنعت پتروشیمي را توسعه بیشتری خواهد داد. در واقع ايران ترجيح داده به‌جاي سرمايه‌گذاري در اين پروژه عظيم، بر صنعت پتروشيمي خود متمركز شود.