متولی جان مردم در کوهستان، کدام نهاد است؟

در شرایطی که هر ساله برخی هموطنان به دلیل گرفتار شدن در برف و بهمن جان خود را از دست می دهند هنوز مشخص نیست کدام نهاد مسئولیت محافظت از جان کوهنوردان را برعهده دارد.
به گزارش مهر، از زمان حادثه مرگبار دی ماه که در پیِ سقوط بهمن در ارتفاعات تهران ایجاد شد خیلی نگذشته است؛ حادثه‌ای که ۱۲ فوتی به جا گذاشت در حالی که هواشناسی تهران ۲۴ ساعت پیش از وقوع این حادثه از تداوم ۴۸ ساعته سامانه بارشی برف و باران در استان خبر داده بود.
در واقع «بی توجهی به هشدارهای هواشناسی» باعث حادثه بی سابقه دی‌ماه شد؛ مسئله‌ای که «کریستف ویلچی» نخستین کوهنوردی که موفق به صعود زمستانی اورست شد هم از آن به عنوان یکی از اشتباهات انسانی در حوادث کوهستانی منجر به مرگ نام می‌برد.
کولاک و سقوط بهمن که سازمان هواشناسی در پیش بینی خود برای روزهای پایانیِ هفته ابتدایی دی ماه به آن اشاره کرده بود اتفاقاً توسط فدراسیون کوهنوردی هم اطلاع رسانی شد اما شوخی گرفتن آن توسط افراد جان خود آنها را گرفت. کمااینکه پیش از این هم بارها باعث شده بود افراد زنده از کوه بازنگردند.
این در حالی است که بازتاب پیش بینی انجام شده از سوی سازمان هواشناسی برای روزهای پایانی هفته که معمولاً با استقبال بیشتری از سوی عموم برای صعود به ارتفاعات همراه است اقدامی است که همیشه و به خصوص در نیمه دوم سال توسط فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی انجام می‌شود اما کمتر سالی بدون حوادث اینچنینی به پایان رسیده است شاید هم به این دلیل که پیش بینی‌ها آنقدر که باید و لازم است تخصصی و هشدار دهنده نیستند!
البته که سازمان هواشناسی بعد از حادثه ۵ دی ماه تمرکز بیشتری برای پیش بینی شرایط جوی کوهستان گذاشته است اما «آیا این می‌تواند ضمانتی باشد برای جلوگیری از صعودهای بی بازگشت در آینده؟»، اصلاً چرا فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی که کوهنوردان و علاقمندان به صعود نزدیکی بیشتری به آن دارند، خود برای پیش بینی شرایط جوی اقدام نمی‌کند؟»، یا اینکه «در این رشته مسئولیت فعالیت‌های پیشگیرانه در حوزه کوهستان با فدراسیون است یا تیمی دیگر موظف به پیگیری آن هستند؟»
این پرسش‌ها و در مجموع ابهاماتی که در رابطه با «پیش بینی تخصصی شرایط جوی به گونه‌ای که کمتر منجر به حادثه در مناطق کوهستانی شود» در گفتگوی خبرنگار مهر با رضا زارعی رئیس فدراسیون کوهنوردی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
 منعِ فدراسیون کوهنوردی برای
پیش بینی شرایط جوی
در رابطه با کوهستان و صعود به ارتفاعات
به خصوص اگر با حادثه همراه شود، پای فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی به عنوان متولی این رشته در کشور هم به وسط کشیده می‌شود این در حالی است که این فدراسیون برای پیش بینی شرایط جوی که یکی از راهکارهای جلوگیری از وقوع حوادث است، اجازه قانونی ندارد.
طبق بخشنامه‌ای که سال ۸۶ توسط سازمان مدیریت بحران کشور به دستگاه‌های مختلف و از جمله فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی ابلاغ شد، مرجع هشدارهای آب و هوایی مانند برف و بوران فقط سازمان هواشناسی کشور است و دیگر نهادها اجازه قانونی برای این کار ندارند.
رضا زارعی رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی در آغاز گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه این فدراسیون متولی پیش بینی آب و هوا نیست، گفت: پیش بینی که در سامانه فدراسیون درج می‌شود نتیجه استخراج توسط مدرسین هواشناسی فدراسیون است. این افراد کارمندان سازمان هواشناسی هستند و اساس و پایه کار آنها هم همان نقشه‌های هواشناسی است.
 لزوم پیش بینی «تخصصی تر» شرایط جوی برای کوهستان
طبق آنچه رئیس فدراسیون کوهنوردی هم به آن تاکید دارد بعد از حادثه دی ماه گزارش‌های ضد و نقیضی در رابطه با شرایط جوی به خصوص برای روزهای پایانی هفته منتشر شد که با پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور در تضاد بود. این نتیجه کار برخی سایت‌های خارجی است که ترجمه آن به عنوان اخبار هواشناسی کشور مورد توجه قرار گرفت در حالی که تضاد موجود میان این اخبار با آنچه سازمان هواشناسی اعلام می‌کند می‌تواند به مرور باعث
بی اعتمادی مردم شود.
رئیس فدراسیون می‌گوید مهمترین اصل این است که سازمان هواشناسی کشور را به عنوان رکن اصلی بشناسیم و به دستورات این سازمان عمل کنیم اما در عین حال وی بر لزوم «پیش بینی تخصصی تر» شرایط جوی برای مناطق کوهستان هم تاکید دارد.
زارعی در این زمینه خاطرنشان کرد: بهتر است سازمان هواشناسی در دسته بندی کاری خود، رده جدیدی برای پیش بینی تخصصی مناطق کوهستان داشته باشد.
 امتناع سازمان هواشناسی از همکاری با فدراسیون کوهنوردی!
«فدراسیون کوهنوردی که همیشه در رابطه با موضوعات مربوط به صعود و حوادث آن درگیر می‌شود با توجه به اتفاقات ناگوار هر ساله و به خصوص حادثه دی ماه گذشته درخواستی در این زمینه به سازمان هواشناسی ارائه نکرده است؟»،
رئیس فدراسیون کوهنوردی در پاسخ به این پرسش گفت: ۲ سال پیش متقاضی انعقاد تفاهم نامه همکاری با سازمان هواشناسی شدیم تا به واسطه نزدیک تر شدن ارتباطات بتوانیم در مسیر کاهش حوادث قدم برداریم اما موضوع از طرف این سازمان مورد استقبال قرار نگرفت و به نتیجه نرسید.
وی در مورد چرایی این مسئله گفت: دلیلی برای این موضوع عنوان نشد اما فکر می‌کنم مسائل زیرساختی تعیین کننده بود. وقتی قرار باشد سازمان هواشناسی به کوهستان ورود کند باید مسائل زیرساختی لازم مهیا باشد، دستگاه‌هایی مانند
باد سنج، بارش سنج، اندازه گیری برف و بوران و … برای پیش بینی تخصصی شرایط جوی کوهستان لازم است که در کشور موجود نیست. استنباط من این است به دلیل نبود این تجهیزات سازمان هواشناسی از پذیرش درخواست فدراسیون امتناع کرد.
 اقدام سازمان مدیریت بحران بعد از حادثه ۵ دی ماه
حادثه ۵ دی ماه اگرچه جان ۱۲ نفر را گرفت و خانواده‌هایی را داغدار کرد اما باعث ورود سازمان مدیریت بحران و اقدام این سازمان به منظور جلوگیری از حوادث جدید شد.
زارعی در این زمینه تصریح کرد: سازمان مدیریت بحران متولی رسیدگی به حوادث، پیشگیری آنها، امدادرسانی و … است. این سازمان بعد از حادثه دی ماه و برای بررسی آن جلسات متعددی برگزار کرد. در حال حاضر هم پیگیر کمبودها و نزدیک کردن سازمان‌های مربوطه به یکدیگر است. فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی هم در این زمینه موردتوجه سازمان مدیریت بحران است.
 مصوبه شورای شهر برای هیات کوهنوردی تهران
به گفته رضا زارعی و در رابطه با اقدام اخیر سازمان مدیریت بحران برای رسیدگی به کمبودها و تعامل میان نهادهای مربوطه، هیات کوهنوردی استان تهران پیگیر جلسات است اما سوال اینجاست که این هیات چه جایگاهی در این زمینه دارد؟
شورای شهر تهران در یکی از مصوبات سال ۸۶ خود ارکان رسیدگی به مسائل مربوط به کوهستان و حوادث آن را مشخص کرده است. در این مصوبه از هیات کوهنوردی تهران به عنوان یکی از ارکان موظف و تاثیرگذار نام برده شده است.
طبق این مصوبه که با عنوان «پیشگیری از حوادث کوهستان» و به منظور ساماندهی و توسعه خدمات و استقرار گروه‌های امداد کوهستان در ارتفاعات شهر تهران مطرح شد و تاییدیه وزیر کشور را هم دارد، شهرداری تهران با محوریت «سازمان مدیریت بحران شهر تهران همکاری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی، مناطق شهرداری ذی ربط و سایر حوزه‌های مربوط» موظف است از طریق هماهنگی با کلیه نهادهای دولتی، عمومی، مدنی ذی ربط که از هیات کوهنوردی تهران هم به عنوان یکی از آنها نام برده شده نسبت به تهیه دستورالعمل‌های مشخص اقدام کند. (گروه ورزش خبرگزاری مهر این مصوبه که از سایت شورای شهر استخراج شده را در اختیار دارد).
 فعالیت پیشگیرانه بدون ردیف بودجه اختصاصی!
در مصوبه مورد نظر برنامه ریزی و تامین اعتبار در بودجه سالیانه (در ردیف مربوط به بودجه سازمان مدیریت بحران و اعتبارات واقع در حریم) جزو وظایف شهرداری تهران قید شده است. حتی اینگونه عنوان شده ظرف حداکثر دو ماه بعد از ابلاغ مصوبه باید نسبت به اجرای آن اقدام شود این در حالی است که با وجود گذشت بیش از یک دهه و تا به امروز هیچ بودجه‌ای در زمینه حداقل به هیات کوهنوردی استان تهران تزریق نشده است.
رضا زارعی در این زمینه گفت: طبق این مصوبه هیات کوهنوردی استان تهران باید مورد پشتیبانی شهرداری تهران باشد اما متاسفانه در سال‌های اخیر هیچ حمایتی از هیات تهران برای ایجاد ستاد اطلاع رسانی و پیشگیری از حوادث در کوهستان انجام نشده است.
وی با بیان اینکه نیروهای فعال در هیات کوهنوردی تهران که نمایندگان باشگاه‌ها هستند به شکل داوطلبانه فعالیت می‌کنند، تصریح کرد: باید ردیف بودجه اختصاصی برای این هیات توسط شهرداری تهران و شورای شهر در نظر گرفته شود تا این هیات بتواند در حوزه کوهستان فعالیت پیشگیرانه داشته باشد.
 حادثه ۵ دی ماه آخرین حادثه کوهستان می‌شود؟
کوهستان همیشه تهدیدهای جدی خود را برای علاقمندانش داشته است. حادثه ۵ دی ماه هم آخرین حادثه از صعود افراد به ارتفاعات نخواهد شد همان طور که هیچیک از حوادث قبل از آن «آخرین» نشدند. این واژه البته می‌تواند در کنار حادثه مرگبار اخیر قرار بگیرد اگر اقدامات اساسی لازم در رابطه با خطرات و تهدیدات کوهنوردی به موقع انجام شود. اقدامات بنیادی و پایه‌ای که رئیس فدراسیون کوهنوردی هم به آن اشاره داشت.
با در نظر گرفتن همه گیر بودن کوهنوردی و صعودهای ورزشی و اینکه گرایش به آن به لحاظ جنسیت و سن و سال محدودیتی ندارد، انجام به موقع این اقدامات می‌تواند گامی بلند در جلوگیری از تکرار دوباره حوادث مرگبار باشد.