"مالیات" گزینه اصلی برای اصلاح اقتصادی

ابراهیم علی آبادی
ebrahim_aliabadi@yahoo.com
امروزه در مدل کشور های توسعه یافته می بینیم که مخارج کشور از طریق خود مردم و برپایه مالیات های مختلف تأمین می شود. مالیات هایی که براساس قانون و مبتنی بر نوع و کیفیت فعالیت جامعه اخذ می شود و به گونه ای صرف می گردد که افراد نتایج خرج کرد آن را در اموراتشان مشاهده می کنند.
در ایران نیز بحث مالیات طی سال های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است. البته این توجه نه از باب کاربری وکیفی سازی سیستم مالیاتی کشور، که از باب افزایش دریافتی ها از مردم می باشد. بحث پیشی گرفتن درآمدهای مالیاتی از درآمدهای نفت به گونه ای در دستور کار دولت ها قرار گرفته است که برای تحقق ، فشارهای فراوانی را بر بدنه اقتصاد کشور وارد ساخته اند.
البته ناگفته نماند افزایش درآمدهای مالیاتی و حتی پیشی گرفتن آن از درآمدهای نفتی در کشور محقق شده است، اما بار آن بردوش آن دسته از مودیانی است که همه ساله با پرونده و سیکل مشخص کاری و درآمدی خود مالیاتشان پرداخت کرده اند و امروز نیز مجبور به پرداخت رقم های سنگین مالیاتی هستند.
قوانین مالیات در کشورمان نیازمند اصلاح است و شکی در آن نیست، اما پیش از آن نیاز به یک سیستم شفاف و نظارتی هدفمند در این باره داریم تا قوانین اصلاح شده و حتی قوانین سنتی برمبنای آن ضمانت اجرا و راستی آزمایی گردد.
امروز کارمندان و حقوق بگیران از جمله اقشاری هستند که مالیات درآمدشان را قبل از اینکه دریافت کنند، پرداخت می کنند. اما از سوی دیگر بسیاری از افراد و شرکت ها و حتی نهادهای رسمی در کشور در امورات اقتصادی پیدا و پنهان خود از پرداخت مالیات معافند و یا در زیر چتر فرار مالیاتی خود را پنهان کرده اند.
بیشترین مشکل ما در عرصه مالیات های مستقیم است که به دو دسته مالیات بر "دارایی" و انواع مالیات "بر درآمد" تقسیم می شوند. در بحث مالیات بر دارایی، مبنای محاسبه مالیات، ثروتی است که مودی دارای آن است. اما در انواع مالیات بر درآمد، مبنای محاسبه مالیات، درآمد یک فرد حقیقی یا حقوقی است.
چرا که قانون وجود دارد و مشخص کرده است که مواردی که مشمول مالیات می شوند کدامند، اما ابزار و سیستم های لازم برای محاسبه و راستی آزمایی این موارد در اختیار نیست. در بحث دارایی ها هنوز سیستم های هوشمند ثبت و ضبط اطلاعات اموال منقول و غیرمنقول افراد کارایی لازم را ندارند و نمی توانند اطلاعات مستند و موثقی به سازمان مالیاتی بدهند.
اما باز چالش اصلی ما در حوزه مالیات"بردرآمد" است. اینکه نتوانسته ایم امورات و مشاغل را به صورت منظم و شفاف رصد کنیم و حتی نتوانسته ایم سیستم های بانکی و اطلاعاتی خود را به گونه ای مدیریت کنیم که میزان درآمد افراد به صورت مستند مشخص گردد.
البته اقداماتی طی سال های اخیر جهت رصد میزان درآمدها و ورودی مبالغ به حساب بانکی افراد صورت گرفته، اما به ازای این اقدامات، روش های جدید فرار مالیاتی در دستور کار مالیات گریزان قرار گرفته است و با ورود سرمایه خود
به حوزه هایی همچون رمز ارزها، بازار مسکن، پولشویی در قالب فعالیت های بورسی و سفته بازی های مختلف، حاضر به پرداخت سهم مالیاتی خود به نظام اقتصادی نیستند.
باید اذعان داشت که اگر بنا بر مالیات محوری در تنظیم مخارج کشور است باید ابزار و سیستم های لازم برای نظارت و رصد مناسب فعالیت های مالی و اقتصادی فراهم گردد. درغیر این صورت همانطور که ابتدا گفته شد بار و فشار مالیاتی بر دوش کسانی قرار می گیرد که علناً و قانوناً پرونده شفاف مالیاتی دارند و مجبور به جبران فرار اقشار دیگر هستند.