معامله سودجویان و متقلبان با جان مردم

یکی از مهم‌ترین اثرات بحران اقتصادی و نیز کاهش قدرت خرید مردم، روی آوردن آنان به کالاهای ارزان‌قیمت است تا بتوانند به این ترتیب تعادل میان دخل‌وخرج خود را حفظ کنند و مدت بیشتری خانواده را سرپا نگه‌دارند. این یک قانون و روند کلی در مورد تمام جوامعی است که به نحوی با فقر اقتصادی و بیکاری و دستمزد ناکافی دست به گریبان‌اند و جامعه ما هم از این قاعده مستثنی نیست. یکی از مهم‌ترین تبعات چنین اتفاقی، فعال شدن بخشی از افراد جامعه است که در هر لحظه و مقطعی، منتظر گرفتن ماهی از آب گل آلوده هستند. این افراد با غنیمت شمردن چنین فرصتی، وارد روند تقلب در مواد غذایی می‌شوند که همیشه مشتری دارد و سلامت مردم را به خطر می‌اندازند.
مدتی است جامعه ما دچار معضل کم‌فروشی و تقلب در موادغذایی است؛ آن بخش از برندهای معتبری که می‌خواهند هم‌چنان بازار خود را نگه دارند، اگر قیمت را افزایش ندهند، از اندازه و میزان موادی که عرضه می‌کنند، کم می‌گذارند و بسته‌های این برندها هر روز بیشتر کوچک می‌شود. دسته‌ای دیگراز این نوع تولیدکنندگان، گاهی نمی‌توانند دوام بیاورند و ترجیح می‌دهند فعلا بازار را ترک کنند و به این ترتیب، جا برای ورود برندهای تقلبی و ناشناخته و البته ارزان باز می‌شود.
اما معضل تقلب مدتی است درحال درنوردیدن گستره وسیع‌تری است و به عنوان مثال وارد عرصه نمک هم
شده است و هشدارهایی در مورد نمک‌های تقلبی به گوش‌مان می‎رسد.
کافی است گشتی در خبرگزاری‎ها، سایت‎های مختلف فروش موادغذایی و حتی بازارهای عمده و تک فروش شهر بزنیم تا متوجه ابعاد تقلب و غش در موادغذایی شویم.
البته اشاره به این نکته ضروری است که مسئولان ذیربط همواره در پی کشف چنین تقلب‌هایی هستند و روش‌های تشویقی برای تولیدکنندگان امین در نظر گرفته‌اند؛ مدیرکل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت می‌گوید: با مصوبه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی در سال ۱۳۸۵ مقرر شده «نشان ایمنی و سلامت» به محصولات واحدهای صنعتی که در ارتقاء سلامت موثر هستند اهدا شود. در سال ۸۶ آیین‌نامه اجرایی مصوبه مذکور تهیه شد و به تایید وزیر بهداشت، درمان‌وآموزش پزشکی رسید و از سال ۸۷ به مرحله اجرا گذاشته شد.
 اما نکته دردناک ماجرا این است که همین نشان‌ها و حتی نشان استاندارد نیز توسط برخی از توزیع کنندگان و فروشندگان نیز تقلب می‌شود. و این برچسب را روی محصولات ناسالم خود می‌چسبانند تا اطمینان مشتری را جلب کنند.
 انواع گوشت تقلبی!
گوشت مدتی است به دلیل گرانی ناگهانی، به ماده غذایی لاکچری تبدیل شده و اغلب خانواده‌های متوسط به پائین تقریبا از خرید مداوم آن محروم شده‌اند و خرید آن‌را منوط به مواقع خاص کرده‌اند، مگر این‌که از سوی محل کارشان، هر از گاهی مقداری گوشت یخ زده برزیلی نصیب آنان شود.گران شدن گوشت، امکان تقلب در این محصول را فراهم
کرده است.
با شنیدن «گوشت تقلبی» ممکن است ذهن‌مان به هزار جا برود، و مثلا متوجه گوشت‌هایی به غیر از گوشت دام‌هایی چون گاو و گوسفند شود؛ که این‌هم ممکن است باشد. اما وقتی از گوشت تقلبی حرف می‌زنیم، منظورمان همان گوشت دام‌های حلال و معمول است که در ویترین و طبقات فروشگاه‌های مختلف چیده شده‌اند و از شدت تری و تازگی و رنگ و رویی که دارند، هرکسی را به سوی خود جلب می‌کنند و البته قیمت‌های متناسبی هم دارند. اما اگرچه نه همه، اما اغلب چنین گوشت‌هایی به‌ویژه در محلات فقیرنشین، گوشت‌هایی هستند که مدت زیادی مانده و تغییر رنگ و بو و طعم داده‌اند، اما با ترفندهایی، تازه به نظر می‌رسند.
از ترفندهای معمولی که برخی توزیع کنندگان و فروشندگان استفاده می‌کنند؛ استفاده از رنگ‌ها، اسانس‌ها، مواد نگه‌دارنده و ترکیبات افزودنی غیرمجاز، بیش از
حد استاندارد برای جلوگیری از فساد، پوشاندن فساد و یا مخفی کردن عیوب کالای نامرغوب است.
در مورد گوشت هم همین اتفاق می‎افتد به دو صورت؛ اول این‎که گوشت‎های مانده و رو به فساد را با افزودن رنگ و اسانس و مواد مختلفی چون فلفل دلمه‌ای و پیاز و ... تبدیل به گوشت کبابی، استیک، جوجه کباب و ... می‌کنند. به همین دلیل است که  اداره کل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی در اطلاعیه های مختلف از مردم خواسته است که از خرید چنین گوشت‌هایی خودداری کنند.
برخی قصابان سودجو برای سنگین‌تر کردن وزن گوشت، علاوه بر دستکاری در ترازو که روشی عادی شده هست، از نوشابه استفاده می‌کنند.برخی از فروشندگان گوشت، با خواباندن گوشت در نوشابه‌های سیاه، وزن گوشت را سنگین‌تر می‌کنند. به گفته یکی از قصابان، گوشتی که در نوشابه خوابانده شده، نوشابه را به خوبی جذب می‌کند و پس از گذشت مدتی، نوشابه مثل خونابه جذب لایه‌ها و بافت گوشت شده و با توجه به بی بو بودن نوشابه، تشخیص چنین گوشت‎هایی، نه فقط سخت بلکه ناممکن است!
این قصاب اشاره می‌کند یکی دیگر از روش‌های متقلبانه در بازار گوشت استفاده از رنگ غذاست؛ گوشت‌های بی‌کیفیت پس از آغشته و امتزاج با رنگ غذا، شکل و رنگ خاصی به خود می‌گیرند و متقاضی یا مشتری با دیدن آن گمان می‌کنداین گوشت کیفیت خوبی دارد.
وی ادامه می‌دهد که تقلب در مورد گوشت چرخ‌شده، آسان‌تر و یکی از شایع‌ترین روش‌های عرضه گوشت است.افراد سودجو با چرخ و مخلوط کردن سنگدان مرغ و حتی قسمت‌هایی از آشغال گوشت‌های گوساله و گوسفند گوشت چرخ‌شده‌ای عرضه می‌کنند که میزان زیادی از آن اصلا به‌عنوان گوشت گوسفند یا گوساله قابل تعریف نیست!
وی می‌افزاید سنگدان مرغ نیز در ماه‌های اخیرافزایش قیمت یافته، اما نرخ آن قابل مقایسه با گوشت خالص و یا حتی گوشتی که چربی آن فراتر از حد معمول است، نیست و به همین دلیل در برخی از مناطق فقیر نشین، قصابی‌ها، سنگدان چرخ کرده به مشتری می‌دهند و البته اشاره می‌کنند این گوشت چرخی، همان سنگدان مرغ است و خریدار هم از این موضوع آگاه است.
اما ماجرای گوشت چرخ شده تقلبی و ناخالص به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ عرضه گوشت‌ چرخ شده تقلبی در محصولات بسته‌بندی شده بیشتر است و متاسفانه گاهی گوشت‌های چرخ کرده ناخالص و مخلوط شده سنگدان، چربی زیاد، آشغال گوشت و... و در بسته‌بندی‌های چشم‌نواز و جذاب به مشتری عرضه می‌شوند.
  در مورد ماهی هم برخی از فروشندگان سودجود، ماهی‌های فاسد و مانده را با مرکوکروم یا خون حیوانات مختلف رنگ کرده و به نام ماهی تازه می‌فروشند.
معدودی از فروشندگان، با قراردادن مرغ ذبح شده در آب، باعث سنگین شدن وزن آن می‌شوند. با فشار دادن استخوان جناغ سینه مرغ از قسمت داخل به بیرون به وسیله دست، به مشتری مرغ‌ها را چاق نشان داده و به فروش می‌رسانند. جوجه‌هایی راکه در حال مرگ هستند ذبح کرده  به‌عنوان جوجه کبابی در بازار به فروش می‌رسانند.
 فرآورده‌های گوشتی مانند سوسیس و کالباس
این روزها برخی از مردم به دلیل گرانی خود گوشت، به‌سوی مصرف فرآورده‌های گوشتی مانند سوسیس و کالباس و همبرگرهای آماده و نیز گوشت چرخ‌شده رفته‌اند.
اما متاسفانه به دلیل عدم نظارت کافی بر تولید چنین محصولاتی، تقلب در این زمینه بسیار زیاد است؛ و مدتی است این محصولات به‌صورت زیرپله‌ای و زیرزمینی هم تولید می‎شوند که حتما مشکلاتی برای سلامت مصرف‌کننده ایجاد می‎کنند.
در این نوع محصولات غیراستاندارد و زیرپله‌ای معمولا از موادی مانند گوشت دام پیر و خارج از رده، پودر استخوان، افزودن میزان زیادی مواد پرکننده و حجم دهنده،آشغال گوشت و غضروف، نیتریت و نیترات به مقدار بیش از حد، برای بهبود رنگ و جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها در موارد آلودگی شدید، رنگ‌های قرمز غیر مجاز و یا رب گوجه فرنگی برای طبیعی جلوه دادن محصول استفاده می‌شود.
 یک مسئول عرضه انواع مواد گوشتی صنعتی یک فروشگاه بزرگ، طرح اجرایی وزارت بهداشت در اهدای نشان ایمنی و سلامت به واحدهای صنعتی موادغذایی، بهداشتی و آرایشی را بسیار مناسب می داند و می‌افزاید:«مردم و خانواده‌ها از طریق رسانه‌های جمعی و یا از نزدیک، وضعیت کار و بهداشت و مواداولیه مورد استفاده کارخانه‌ها را ببینند و از شرایط بهداشتی و کیفیت محصولات آن ها عیناً آگاه شوند.»
 برنج تقلبی!
افزایش قیمت برنج داخلی تا بیش از 20 هزار تومان، توجه دلالان را برای سود‌جویی حداکثری در این بازاربه خود جلب کرد؛ شگرد آن‌ها مخلوط کردن برنج خارجی با داخلی و عرضه آن‌ها در بسته ‌بندی‌های نام و نشان‌دار با عنوان صددرصد داخلی است. این ترفند تقلب، اکنون هم صدای کشاورزان را درآورده و هم نارضایتی مشتریان را در پی داشته است.
این نوع تقلب هم از نوبرانه‌های معضلات اقتصادی کشور و مردم است. چه کسی به فکرش می‌رسید که روزی نتواند با اطمینان برنج بخرد؟!
در تولید برنج تقلبی، دست برخی تولیدکنندگان چینی در کار است! بعضی از کارخانه‌های چینی برنج‌های تقلبی درست می‌کنند که ترکیبی است از نشاسته و پلاستیک که  برای سلامتی بسیار مضر است و باعث ابتلای انسان به انواع بیماری‌ها از جمله مشکلات گوارشی و حتی سرطان می‌شود. این تولیدکنندگان  برنج پلاستیکی را با افزودن عطر برنج مرغوب، به مشتری قالب می‌کنند؛ البته در موارد خریدهای عمده، مشتری می‌داند که چه محصولی می‌خرد چون او یک وارد کننده است! اگر می‌خواهید برنج تقلبی را تشخیص دهید به این چند روش عمل کنید: سوختن برنج: اگر برنجی خریدید و شک دارید که پلاستیکی هست یا نه. مقدار کمی از آن‌را روی آتش بگذارید؛ اگربه سرعت سوخت و از آن بوی پلاستیک بلند شد، مشخص می‌شود برنج پلاستیکی است.
برخی برنج را داخل آب می‌ریزند، اگر برنج روی آب ماند معلوم است که از پلاستیک ساخته شده! برخی هم منتظر می‌مانند برنج کپک بزند، اگر کپک نزد؛ پس بازهم پلاستیکی است!
اما در داخل کشوریکی از روش‌های رایج تقلب در برنج این است که برنج‌های کم کیفیت و نامرغوب را با برنج‌های باکیفیت مخلوط می‌کنند و به اسم برنج باکیفیت و مرغوب می‌فروشند.
 تقلب در نان!
مقدار متوسط آب در نان‌های مختلف متفاوت است.بعضی از افراد، مقداری نشاسته سیب زمینی و نشاسته برنج به نان اضافه می‌کنند و در نتیجه خمیر مقدار بیشتری آب جذب کرده و میزان آب آن بیشتر از معمول خواهد بود.
گاهی به دلیل متفاوت بودن قیمت آرد غلات مختلف را با آن مخلوط می‌کنند.
آرد کهنه به علت فساد، چربی و اسیدیته بالایی دارد، متقلبین مقداری کربنات یا بیکربنات سدیم به آرد کهنه اضافه می‌کنند؛ این مواد، اسیدهای حاصل از فساد را خنثی کرده، کهنگی و ماندگی آرد را می‌پوشانند.
نان‌ سفید هم مشتریان خاص خود را دارد و برخی از نانواها برای سفید شدن نان، مقداری زاج سفید یا سولفات مس و یا براکس را به آردهای تیره اضافه می‌کنند. اگر البته سراغ ترکیباتی مانند گچ، پودر استخوان و تالک نروند!
به مخمّر نانوایی که ماده ای با ارزش است سویا اضافه می‌کنند و ...
 شیرتقلبی!
از اضافه کردن وایتکس که گاهی شرکت‌های تولیدکننده آن‌را تائید و گاهی تکذیب می‌کنند که بگذریم می‌رسیم به انواع روش‌های دیگر در تولید شیر تقلبی.
با اضافه کردن آب، حالت و رنگ شیر تغییر چندانی نمی‌کند، از قدیم الایام هم آب بستن به شیر سابقه داشته است! عده‌ای از متقلبین نیز ابتدا مقداری از چربی شیر را می‌گیرند، در این صورت وزن ویژه شیر افزایش می‌یابد، حال اگر مقداری آب افزوده شود،این دو تقلب با استفاده از وزن ویژه مشخص نمی‌شود.
برای این‌که شیر رقیق شده به سادگی تشخیص داده نشود، متقلبین مقداری نشاسته به شیر اضافه می‌کنند آن‌قدری که غلظت آن در حد شیر طبیعی باشد.
در اثر دما دادن شیری که نشاسته به آن اضافه شده، یک لایه ضخیم ته ظرف به شکل صاف تشکیل می‌شود در حالی‌که ته ظرف شیر طبیعی و سالم متخلخل و نازک است.
شیر در طی مراحل تولید، نگه‌داری و توزیع از راه‌های گوناگون آلوده می‌شود و چنان‌چه در شرایط نامساعد و غیر بهداشتی نگهداری شود به سرعت فاسد می‌شود؛ شیر آلوده و فاسد در اثر دما لخته شده، تبدیل به دو فاز مایع و فاز دَلَمه می‌شود که مقدار اسیدهای آلی سنتز شده توسط میکروب‌های آلوده کننده شیر افزایش می‌دهد  و نشان دهنده فاسد بودن شیر است. برای پوشاندن عیب و فساد شیر، مقداری جوش شیرین به آن اضافه می‌کنند که موجب خنثی شدن اسیدهای سنتز شده توسط میکروب‌ها شده و به این ترتیب شیر در اثر دما دادن لخته و دَلَمه نمی‌شود و فساد آن مخفی می‌ماند، در حالی‌که مواد مضر حاصل از میکروب‌ها ممکن است فعال باقی بماند و مصرف شیر آلوده اختلالاتی را به وجود می‌آورد.
این تقلب‌ها به روش‌های گوناگون در تولید کره، ماست و کشک هم اتفاق می‌افتد و توصیه کارشناسان بهداشتی این است که حتما در تهیه لبنیات به مارک و برند و کارخانه معتبر آن توجه داشته باشد.
 تقلب در ادویه‌های مختلف!
زعفران: زعفران یکی از گران‌ترین محصولات کشاورزی است که از ارزش غذایی بسیار بالایی برخوردار است. پس حتما در مورد آن تقلب اتفاق می‌افتد.
برای تقلب در زعفران از پرچم گیاه گلرنگ و گیاهان مشابه استفاده می‌کنند و آن را با زعفران مخلوط می‌کنند. برخی، از ریشک‌های اطراف ذرت استفاده کرده و آن‌را با رنگ های مصنوعی متمایل به رنگ زعفران رنگ می‌کنند. البته در این تقلب چون ریشک‎های بلال مستقیم است و پرچم زعفران اغناء دارد به تشخیص تقلب کمک می‌شود. زعفران را با روغن آغشته می‌کنند تا افزایش وزن یابد.
زعفران حقیقی و خالص آب را به رنگ زرد در می‌آورد ولیکن در مورد زعفران تولید شده از رنگ تقلبی غالباً قرمز میخکی یا نارنجی است.
خردل: پودر خردل از نرم کردن دانه خردل سیاه یا سفید و یا از مخلوط این دو به‌دست می‌آید و گاهی آن‌را با آبغوره یا سرکه مخلوط کرده، خردل خمیری به دست می‌آورند. در خردل از نشاسته و آرد غلات استفاده می‌شود و برای ایجاد رنگ مورد نظر، مقداری خردل طبیعی و زرد چوبه به آن اضافه می‌کنند.
 فلفل: در فلفل تقلبی، از موادی نظیر خاک اره نرم، نرم کرده پوست گردو و فندق،آرد نخودچی، نرم شده هسته خرما، تفاله زیتون و مواد مشابه به‌عنوان پایه استفاده می‌شود، برای ایجاد تندی و رنگ و مزه، آن‌را با پودر فلفل فرنگی یا خردل سیاه مخلوط می‌کنند.
زردچوبه: برای تولید زردچوبه تقلبی، آرد یا نان خشک، پوست پسته، گل اُخرا و کمی زردچوبه را با یکدیگر مخلوط می‌کنند.
سرکه: سرکه طبیعی به‌ویژه سرکه انگور گران قیمت است، برای تقلب در سرکه مقداری اسید استیک تجاری را با آب به نسبتی تهیه می‌کنند که مقدار اسید استیک آن معادل سرکه طبیعی باشد و برای ایجاد طعم ویژه سرکه، از مواد معطر سنتزی یا موادی مانند فلفل، ریشه گیاه بابونه، فلفل فرنگی و خردل استفاده می‌کنند. گاهی نیز سرکه طبیعی را با مقداری آب مخلوط می‌کنند و برای تعدیل وزن ویژه آن که با این تقلب تغییر می‌کند، مقداری زاج به آن اضافه می‌کنند.
آبلیمو: مقداری کاه زبر را با آب ولرم مخلوط کرده و مدتی به حال خود می‌گذارند؛  پس از مدتی، مایع زرد رنگی حاصل می‌شود که آن‌را روی لیموی آب گرفته و گاه چرخ شده قرار داده، سپس پوست لیموها را جدا کرده و مقداری اسید سیتریک یا جوهر لیمو به آن اضافه می‌کنند. گاهی هم تنها مقداری آب به لیموی آب گرفته و چرخ شده اضافه کرده و پس از مدتی مخلوط را به هم زده، قسمت مایع را جدا کرده و مقداری جوهر لیمو به آن می‌افزایند.
رب گوجه‌فرنگی: مقداری پوره کدو یا کدوی پخته و له شده را با رب گوجه‌فرنگی مخلوط می‌کرده، می‌جوشانند و برای تنظیم رنگ از مواد رنگی مصنوعی استفاده می‌کنند.
رب انار: برای تولید رب انار تقلبی، گوجه‌فرنگی‌های ترش را پس از خیس کردن با رب انار مخلوط کرده، به‌عنوان رب انار مرغوب به فروش می‌رسانند.
عسل: عسل طبیعی زنبور بسیار گران است. اما موادی مانند گلوکز مایع که از کارخانه‌های نشاسته و گلوتن به دست می‌آید ارزان‌تر است در حالی‌که ویژگی‌های ظاهری آن کم و بیش شبیه عسل است. پس برای تولید عسل تقلبی، گلوکز را با مقداری اسانس عسل، موم و رنگ مخلوط کرده و به جای عسل به فروش می‌رسانند. گاهی اوقات حتی مقداری هم به شربت گلوکز،ویتامین C اضافه می‌کنند تا ترکیبات آن طبیعی جلوه کند.
نوع دیگر تقلب در عسل توسط خود زنبورداران اتفاق می‌افتد؛ آنان در اطراف لانه زنبور،مقداری شکر، شیره خرما، شیره انگور و یا شیره سایر میوه‌های دارای مقدار زیاد فروکتوز قرار می‌دهند. به این ترتیب زنبورها به جای استفاده از شهد گل‌ها و گیاهان طبیعی برای تغذیه خود از این مواد استفاده می‌کنند و به این ترتیب عسل حاصل دارای تمام ویژگی‌های عسل طبیعی خواهد بود.
چای: با اضافه کردن مرکوکروم و یا پرمنگنات پتاسیم به تفاله‌های چای و یا چای درجه ۳ و۴ و نیز افزودن مواد معطر،چای تقلبی تهیه می‌کنند.
کنسرو: اقدام عجیب متقلبین در این مورد، سلامت عمومی را به شدت به مخاطره می‌اندازند، این افراد قوطی‌های باد کرده و انواع کنسرو و کمپوت را جهت خروج گاز سوراخ می‌کنند و دوباره قوطی را لحیم می‌کنند.

خلاصه این که در این روزگار، احتمال تقلب در همه چیز و توسط هرکسی وجود دارد و با تمام مراقبت‌ها و توجه‌های لازم، به سختی می‌توانیم به مواد غذایی که می‌خریم اطمینان کنیم. اما باید قبول کنیم که سلامتی هزینه دارد و سعی کنیم از خرید مواد غذایی بدون شناسنامه خودداری کنیم؛ هر چند که در مورد شناسنامه موادغذایی و تاریخ تولید و انقضای آن‌ها هم تقلب صورت می‌گیرد!
 بسیاری از مواد غذایی موجود در بازار و فروشگاه‌ها نشان استاندارد دارند، اما خوب است بدانیم که بیشترین میزان جعل و تقلب نشان استاندارد، مربوط به صنایع غذایی است و در مقابل قانونی که بتواند جرایم در حوزه مواد غذایی را متوقف کند، چندان بازدارنده و قوی به شمار نمی‌روند.  بسیاری از افراد سودجو، پروانه کاربرد علامت استاندارد ایران را در غیرمورد استفاده می‌کنند که در صورت اثبات چنین تخلفی فرد یا افراد به حبس از ٦ ماه تا ٢سال و جزای نقدی از یک میلیون تا ٥٠میلیون ریال محکوم می‌شوند. در صورتی‌که تقلب غذایی به مصرف‌کننده آسیب بزند، مدت معالجه بالای ٢ماه نباشد، مجازات مرتکب ٦ماه تا ٢سال حبس تعزیری و ٥٠٠ هزار تا ٢میلیون ریال جزای نقدی است، اگر مدت معالجه بالای ٢ماه باشد، مجازات یک تا ٣سال حبس تعزیری و یک میلیون تا ٢میلیون ریال جریمه نقدی است، اگر منجر به نقص عضو شود، مجازات ٣سال تا ١٠ سال حبس تعزیری و ٢میلیون تا ٥میلیون ریال جریمه نقدی است.
بنا به گفته یک مقام متبوع وزارتی،
«وظیفه این وزارتخانه اطلاع رسانی به مردم است. از این رو به مردم توصیه می‌کنیم چنان‌چه به سلامت خود علاقه‌مند هستند از مصرف فرآورده‌های غذایی بدون برچسب خودداری کنند ودر مورد شماره تلفن مندرج بر روی محصول استعلام انجام
دهند.»