انتخابات ۲۰۲۰ و فرجام آن بر اقتصاد ایران

شرایط بد اقتصاد ایران و تاثیری که تحریم های ایالات متحده در رقم خوردن این وضعیت داشته، باعث شده تا برخی تحلیلگران، جریانات سیاسی و به تبع آن قشر متوسط جامعه این امید را داشته باشند تا با روی کار آمدن جو بایدن دموکرات و احیای برجام در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰، تحریم ها برداشته شده و اقتصاد در تنگنا قرار گرفته ایران فرصت تنفس پیدا کند. این گزاره انتزاعی تا ماه های گذشته تا حدی قابل پذیرش بود و شاید این تصور می رفت که با احیای برجام و بازگشت به شرایط گذشته، فروش نفت افزایش یابد و به تبع آن با افزایش درآمدهای ارزی، فشار کسری بودجه کمتر شود. اما با شیوع کرونا و رکود حاکم شده بر اقتصاد جهانی و همچنین دگرگونی اساسی رخ داده در وضعیت تولید بازارهای انرژی، اساسا تصور احیای برجام و آزاد شدن فروش نفت ایران خیال خامی بیش نیست. بازارهای نفتی جهان تا اندازه ای اشباع شده که در صورت رفع تحریم های نفتی، داد و ستد در این بازار برای ایران چندان سودآور نخواهد بود. به تعبیر دیگر، صادرات انرژی محور در جهان از رونق افتاده و ایران که برای چند سالی است از چرخه اصلی بازیگران نفتی به حاشیه رانده شده، نقش قابل توجهی در این میان ایفا نخواهد کرد. بنابراین از لحاظ ژئوپلیتیک مصالحه با آمریکا در هر سطحی، مسئله ای بی فایده و بلاموضوع شده است.
نکته بعدی هماهنگی ساختاری جریانات سیاسی آمریکا در مواجهه با ایران است و واکاوی راهبرد این جریانات، مشخص می کند که تفاوت ماهوی بین بایدن دموکرات و ترامپ جمهوری خواه وجود ندارد.
 دموکرات ها و جمهوری خواهان اگرچه در تاکتیک ها متفاوت عمل
می کنند، اما دارای استراتژی یکسانی هستند. در مسئله توافق هسته ای ایران، طبق گفته جان کری دموکرات، وزیر خارجه دولت اوباما، برجام برای آمریکا مقدمه ای برای دستیابی به توافقی جامع تر در مسائل نظامی و منطقه ای محسوب می شد. محدودیت های موشکی (به عبارتی خلع سلاح)، کاهش حضور نیروهای ایران در کشورهای منطقه و دست کشیدن از متحدان خود، اهداف مشترک دموکرات ها و جمهوری خواهان در مواجهه با ایران است و خروجی این استراتژی، تبدیل شدن ایران به کشوری است که نظم کنونی جهانی را قبول کند و با پذیرش هژمونی ایالات متحده در منطقه و سر تا سر جهان، چالشی برای پیشبرد سیاست های امپریالیستی آمریکا ایجاد نکند.
بنابراین تغییر دولت در آمریکا و سکانداری دموکرات ها نه به لحاظ سیاسی و نه از جهت اقتصادی منفعت چندانی نخواهد داشت. مشکلات اقتصاد ایران، چالش های عمیق ساختاری با پیشینه طولانی است و تحولات سیاسی گذرا در سطح داخلی و بین المللی تنها ضعف های اساسی آن را آشکار می کنند. تک محصولی بودن و وابستگی به خام فروشی نفت، رانت ها و فساد های اقتصادی، ساختار معیوب نظام بانکی، تورم مزمن،  نظام ارزی وابسته به دلار، وابستگی به واردات مواد اولیه و … مشکلات اساسی اقتصاد ایران هستند و تحریم ها به عیان کردن عیوب ساختاری آن می پردازند.
برای گذر از این دور باطل و مصون کردن اقتصاد از تکانه های
 بین المللی، مقطع تاریخی کنونی بهترین فرصت است. نیروی کار ماهر و جوان، زیر ساخت های صنعتی، دسترسی به بازارهای فراوان منطقه ای و امکانات حکمرانی فراملی، مولفه هایی است که در صورت استفاده و به کار گیری مناسب آن سلاح تحریم را کم اثر خواهد کرد. انتظار می رود بخشی از جامعه نخبگانی کشور و طبقه متوسط به جای تمرکز بر انتخابات آمریکا و امید واهی به احیای برجام، گامی در جهت کمک به رفع عیوب ساختاری اقتصاد ایران بردارد.